Konflikty zbrojne

Wbrew powszechnym oczekiwaniom po zakończeniu II wojny światowej nie ustały konflikty zbrojne. Do dnia dzisiejszego wyliczono, że po 1945 r. miało miejsce około 2,5 tys. większych konfliktów zarówno międzypaństwowych - czyli działania zbrojne podejmowane przez jedno państwo przeciwko drugiemu, jak i konfliktów wewnętrznych, które były inspirowane z zewnątrz, a często prowadziły do wojen domowych.

Według danych, które podaje w swoim podręczniku K.A. Wojtaszczyk ( Wiedza o społeczeństwie, red. K. A. Wojtaszczyk) w roku 1954 na świecie było 50 konfliktów, a w dwunastu krajach (na trzech kontynentach) niemal nieprzerwanie toczyły się wojny domowe. W rok później ich liczba zmniejszyła się do 30, a w dwa lata potem (1996) w 24 miejscach na całym globie istniało 27 konfliktów zbrojnych, z czego 22 rozpoczęły się jeszcze przed rokiem 1989. W roku 1998 liczba ta nie zmniejszyła się, ale dwa spośród nich (między Indiami i Pakistanem oraz Egiptem i Etiopią), miało charakter było o charakterze ogólnonarodowy.

Współczesne konflikty zbrojne mają różne podłoże. Jedne z krajów walczą o uzyskanie niepodległości, inne o wpływy, a jeszcze inne przeżywają wojny domowe. Do najczęściej wymienianych przyczyn konfliktów, należą przede wszystkim różnice kulturowe, etniczne i religijne. Coraz częściej zalicza się do nich również zagrożenia ekologiczne. Mają one miejsce wtedy, gdy jedno z krajów użyje środka chemicznego, zagrażającego środowisku naturalnemu lub mieszkańcom państwa z nim sąsiadującego.

Wojny domowe najczęściej wybuchają wtedy, gdy dochodzi do przewrotu politycznego w państwie, lub zatargu pomiędzy rządzącymi nim siłami. Istnieje wtedy zagrożenie bezpośredniego użycia siły wojskowej przez jedną lub obie walczące strony. Miejscem, gdzie najczęściej dochodzi do wojen domowych jest kontynent afrykański. W ubiegłym stuleciu, walki zbrojne miały miejsce przede wszystkim na terenie Algierii, Somalii, Sudany, Republiki Południowej Afryki, wreszcie zaś Rwandy, Liberii, czy Konga. Ich przyczyną, były przede wszystkim istotne różnice historyczne i ekonomiczne, pomiędzy zamieszkującymi te kraje plemionami. Wojny spowodowały, że znacząco zwiększyła się liczba uchodźców. Oblicza się, że w czasie działań w Rwandzie odeszło w kraju 2,5 miliona mieszkańców.

W Afryce większość wojen, które toczy się obecnie ma swój początek w zdobyciu władzy lub terytorium. W ostatnich latach konflikty zbrojne miały państwa takie jak: Angola, Czad, Etiopia, Burundia, Demokratyczna Republika Konga, Liberia, Rwanda, Republika Konga, Somalia, Sudan, Sierra Leone, Senegal, Sahara Zachodnia oraz Uganda.

Do głównych przyczyn wojen w Afryce należą: duże zróżnicowanie etniczne i religijne; granice w państwach kolonialnych, które nie pokrywają się z granicami narodowościowymi; niskie poczucie przynależności państwowej ( o wiele bardziej zachowana jest przynależność etniczna); bieda oraz problem głodu; niestabilność polityczna oraz despotyzm przywódców.
I tak w Czadzie powodem walk trwających jeszcze od lat 90-tych XIX wieku są powody religijne. Inwazja libijska w 1980 roku zapoczątkowała trwającą 7 lat wojnę domową, która zakończyła się interwencją francusko-amerykańską.
Kolejny konflikt to początkowo wojna wyzwoleńcza Algerii w latach 1954-1962, ale obecnie na tym terytorium trwa już od ponad dziesięciu lat wojna domowa, której ofiarami jest głównie ludność cywilna.

Następnym typowym przykładem kryzysu typowego dla państw afrykańskich jest konflikt w Sierra Leone, który trwa nieprzerwanie od marca 1991 roku. Lecz najbardziej krwawe walki przypadły na rok 1997. Władza w tym kraju pozostaje od 1996 roku w rękach Ahmada Kabbaha i to właśnie jest powodem niezadowolenia społecznego.

Sudan, kolejne państwo nękane przez wojny, od odzyskania niepodległości nie jest w stanie rozwiązać problemów wynikających z położenia geograficznego i uwarunkowań historycznych. Wojna trwa tutaj od 1995 roku i do tej pory przyniosła żniwo ponad 2 milionów ofiar. Powodem właśnie tej wojny jest reżim Baszira oraz pradopodobne wspieranie terroryzmu przez dyktatora. Z konfliktem tym związane są również Etiopia i Erytea, które sprzeciwiają się rządom w Sudanie.

Kolejnym państwem, którego powodem starć zbrojnych jest władza to Somalia. Od upadku rządu Siada Barre w 1991 roku państwo pogrążone jest w anarchii, nie ma żadnych instytucji państwowych ani administracyjnych. Powodem tej wojny domowej są przede wszystkim różnice polityczne. Lecz jest mało prawdopodobne, że różne frakcje dogadają się ze sobą, ponieważ już w 1998 roku pojawiła się nadzieja na zażegnanie konfliktu i prowadzenie rozmów, ale do dzisiaj nie widać porozumienia.

Kolejny konflikt o władzę to starcia zbrojne w Republice Kongo, które rozpoczęły się w 1993 roku. Jest to spór pomiędzy trzema ugrupowaniami. Każde z nich stworzyło własną milicję, do której rekrutowano ludność biorąc pod uwagę pochodzenie etniczne. W roku 1994 zakończył się konflikt, lecz już w 1996 roku państwo pogrążyło się w drugiej wojnie domowej. W 1997 roku Sassou- Nguesso ogłosił się prezydentem, co było jednoznaczne z wybuchem kolejnej wojny domowej. Wszystkie konflikty w Republice Kongo są powodem walki o władzę i jedynym sposobem zażegnania sporów jest dogadanie się wewnętrznych frakcji politycznych.

Natomiast przykładem konfliktu z powodów etnicznych jest konflikt w Rwandzie. Wojny domowe od lat 90-tych XX wieku nawiedziły ten kraj już cztery razy. Główną areną tych wojen był spór Hutu i Tutsi (tamtejszych grup etnicznych) o władzę. W 1998 roku Rwanda wypowiedziała również starcie zbrojne Kabili, ponieważ uważała, że Kabila zdradza wspólne interesy państw. Obecnie starcia przycichły lecz sytuacja jest nadal niestabilna.

Od końca 1989 roku Liberia była również sceną krwawego konfliktu, w którym zginęło ponad 150 tysięcy ludzi. Powodem tej wojny domowej była zaciekła walka o władzę. Walki osłabły dopiero w 1996 roku, a w 1997 roku stosunki stały się ciężkie, ale już stabilne. W 1999 roku doszło do krwawych starć Liberii z Gwineą. Obecnie nie można stwierdzić jednoznacznie czy pokój w tym państwie się utrzyma.

Jednym z konfliktów międzynarodowych, który był szokiem dla powszechnej opinii publicznej może być wojna pomiędzy Erytreą a Etiopią. Walki trwają od maja 1998 roku. Przyczyną wybuchu tego kryzysu była zaostrzająca się polityka Etiopii wobec mniejszego sąsiada. Obecnie tylko trudności finansowe powstrzymują obydwa państwa przed kontynuacją tej wojny.

Na kontynencie azjatyckim jest kilka konfliktów. Największym starciem zbrojnym jest chyba wojna w Afganistanie, który początkowo walczył z najeźdźcami (Anglicy, Rosjanie) a obecnie jest to wojna domowa między poszczególnymi plemionami i klanami. Wojna wyzwoleńcza zakończyła się w 1989 roku, w Afganistanie od 1991 roku trwają wojny domowe. Od 1996 roku grupa Talibów rozpoczęła walki o przejęcie władzy w państwie. Starcia te trwają do dziś bez większych zwrotów. W wojnie zmieniają się tylko układy sił.
Kolejnym konfliktem na terytorium Azji była wojna w Timorze Wschodnim. Rozpoczęła się ona 1975 roku. Kluczowym momentem był rok 1999, kiedy to Timorczycy mieli wypowiedzieć sie za autonomią w ramach Indonezji lub za pełną niepodległością terytorium zajętego przez Dżakartę. Walki w Timorze toczyły się głównie o władzę i wpływy na tym terytorium.

Najbardziej krwawą wojną na terenie Środkowej Azji są starcia w Tadżykistanie, które toczą się nieprzerwanie od 1992 roku. Powodem tej wojny domowej jest walka wielu grup etnicznych o władzę. Nie ma również zbytnio nadziei, że sytuacja w kraju poprawi się, ponieważ żadna ze stron walczących nie chce zgodzi ć się na wprowadzenie w życie postanowień układu pokojowego z 1997 roku.

Także ważnym konfliktem zbrojnym na terenie Azji jest konflikt indyjsko- pakistański. Konflikt ten rozpoczął się już w 1947 roku, kiedy to Indie odzyskały niepodległość, a księstwo Kaszmiru zostało włączone do Indii. W efekcie końcowym Kaszmir w 1949 został podzielony, ale Indie i Pakistan są w ciągłej gotowości bojowej.

Również wiele konfliktów zbrojnych można zaobserwować w Azji Mniejszej. Tutaj w ostatnim ćwierćwieczu wojnę lub starcia zbrojne stoczyły: Iran, Irak, Izrael, Paletyńczycy oraz Kurdowie. Ci ostatni, czyli Palestyńczycy i Kurdowie, walczą o niepodległość. Wszystkie te konflikty są lub były w ostatnim czasie bardzo naświetlone przez media. Należy więc wspomnieć o co tak naprawdę toczyły się te walki. Wojna iracko-irańska w latach 1980-1988. Powodem był spór o granicę, natomiast pretekstem wybuchu wojny pomoc Iranu dla Kurdów.

Kolejny konflikt to konflikt palestyńsko- izraelski, którego powodem są trzy sporne sprawy: podział terytorialny, stworzenie państwa palestyńskiego oraz powrót uchodźców. Potyczki trwają ciągle. W wielu krajach graniczących z Izraelem powstały obozy uchodźców palestyńskich, które jednocześnie pełniły rolę ruchu oporu. W 1964 roku rozpoczęła swoją działalność Organizacja Wyzwolenia Palestyny. W 1987 roku została utworzona Autonomia Palestyńska, w której skład weszła Strefa Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu. Z większości obszarów Autonomii wycofały się wojska izraelskie. Jednak Palestyńczycy chcą nie autonomii, ale suwerenności. Nie pomogła więc inicjatywa pokojowa państw zewnętrznych, które opracowały plan pokojowy tzw. mapę drogową, nie pomogły nawoływania polityków i ludzi Kościoła. Obydwie strony stoją twardo przy swoich warunkach i jeżeli nie dogadają się one między sobą to nie zakończą one tego konfliktu.
Jest jeszcze jeden konflikt zbrojny w tamtym środowisku to sprawa niepodległościowa Kurdów. Walki o niepodległość tej niewielkiej grupy etnicznej rozpoczęły się jeszcze za rządów Saddama Husajna. Problem powrócił podczas interwencji USA w Iraku w 2000 roku. Wtedy Kurdowie dali znowu o sobie znać. To oni stali za niektórymi zamachami terrorystycznymi w Iraku w ostatnim czasie. Również sam Irak dwukrotnie w ostatnich latach przeżywał wojnę z USA. Pierwsza tzw. piaskowa burza w latach 90-tych XX wieku, kolejna to wojna przeciwko reżimowi Saddama Husajna i obawie przed produkcją broni chemicznej i biologicznej przez Irak w 2000 roku. Wojna ta zakończyła się już, chociaż oficjalnie wojska amerykańskie oraz koalicja stacjonuje w Iraku z powodu licznych zamachów terrorystycznych i nieustabilizowanej sytuacji politycznej. W 1967 roku doszło do pojedynku lotniczego izraelsko-syryjskiego, w czasie którego zostało zestrzelonych 6 samolotów syryjskich. W jego następstwie Naser zamknął Cieśninę Tiran dla żeglugi Izraelskiej, blokując dostęp do portu Eilat. Doprowadziło to do mobilizacji armii arabskich i izraelskiej i ich wyjścia na pozycje bojowe. Dnia 5 czerwca lotnictwo izraelskie zaatakowało niemal całe siły lotnicze Arabów. Natarcie lądowe trwało 6 dni - wojna sześciodniowa i przy minimalnych stratach Izraela zakończyło się błyskawicznym zwycięstwem Izraela na wszystkich frontach. Żydzi zajęli egipskie terytoria po Kanał Sueski. W listopadzie 1967 r. Rada Bezpieczeństwa uznała zabór tych ziem za niedopuszczalny i nakazała wycofanie się Izraelowi. Izrael nie podporządkował się rezolucji, a ponadto rozpoczął budowę nowych osiedli żydowskich - kibuców. Rewanż na to upokorzenie nastąpił w październiku 1973 roku i przeszedł do historii pod nazwą wojny Yom Kippur lub Ramadanu. Dyplomacji amerykańskiej udało się doprowadzić do separastycznego pokoju Izraela z Egiptem w 1979 roku w Camp David. Na mocy tego porozumienia Izrael wycofał się z Synaju, Izrael został uznany przez Egipt i oba kraje nawiązały pełne stosunki dyplomatyczne. Pozostałe kraje arabski potraktowały pokój jako zdradę przez Egipt interesów arabskich i nie zmieniły swej polityki w stosunku do Izraela. Dopiero po wojnie w Zatoce Perskiej powstała nadzieja na kompromis. Od 1991 roku w Madrycie toczą się, z przerwami, rokowania z udziałem wszystkich stron konfliktu.

W Europie, na kontynencie, na którym nie wyobrażamy sobie konfliktów i wojen od czasu zakończenia II wojny światowej toczy się bądź toczyło w ostatnich latach kilka poważnych starć zbrojnych.

Najbardziej rozpowszechnionym przez media jest konflikt Basków, którzy próbują utworzyć swoje suwerenne państwo. Walki te rozpoczęły się 1959 roku. Z tymi starciami związana jest również działalność organizacji ETA, która po zawiesiła broń w 1998 r. Ale już rok później, czyli w 1999r. ETA ogłosiła powrót do walki zbrojnej. W 2000 roku była odpowiedzialna za serię zamachów bombowych w Hiszpanii.

Innym ważnym konfliktem na arenie europejskiej była wojna Jugosławii, czego skutkiem było utworzenie niepodległych państw takich jak: Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Chorwacja. Próby odzyskania przez Jugosławię wpływu doprowadziły do licznych wojen domowych w nowo co utworzonych państwach.

Jedną właśnie z takich wojen to wojna w Bośni. Była ona całkowitym zaskoczeniem dla międzynarodowej opinii publicznej. Skutkiem walk w Bośni były głównie czystki etniczne powiązane z śmiercią około 200 tys. osób. Bośnia i Hercegowina w 1991 ogłosiły niepodległość, ale już kilka miesięcy później Bośniacy zaczęli dokonywać aneksji autonomicznych prowincji, mordować i wysiedlać mniejszości etniczne. Państwo pogrążyło się w wojnie domowej. Interwencje państw zewnętrznych nie przyniosły skutku aż do 1995 roku, kiedy to USA rozpoczęło próby porozumienia między Serbią, Bośnią i Chorwacją.

Są również starcia zbrojne w Europie, które zaczęły się na początku lat 90-tych XX wieku i trwają nadal. Najlepszym przykładem takich starć jest wojna w Czeczenii, która toczy się pomiędzy władzą centralną a dążącą do niepodległości republiką. Obecnie w Czeczenii nie ma spokoju, chociaż oficjalnie wojska rosyjskie wycofały się. Konflikt trwa nadal, ponieważ Czeczenii pragną stworzenia niezależnego państwa, a Rosja godzi się tylko na szeroką autonomię Czeczenów.

Na kontynencie amerykańskim trwają konflikty zbrojne. Są to starcia w Peru czy Kolumbii. Powodem tych starć jest głównie walka o władzę i wpływy.

Peru to arena krwawych konfliktów w latach 80-tych XX wieku. Wojna rozpoczęła się od wyboru na prezydenta Abimaela Guzmana, który w 1992 roku został aresztowany. Rok później to jest w 1993 roku walki ucichły a w Peru zapanował długo oczekiwany spokój.

Kolumbia to kraj, w którym krew to codzienność od lat 80-tych XX wieku. W starciach tych biorą udział dwie powstałe jeszcze w latach 60-tych organizacje partyzanckie. Są to: FARC i ELN. Obecnie gdy większość konfliktów słabnie wojna domowa w Kolumbii przeżywa właśnie swój rozkwit. Nie wiadomo ile jeszcze potrwa lecz pewne jest, że zginie w niej dużo niewinnych cywilów, którzy nie myśleli nawet o władzy.

Stosowanie przemocy wobec człowieka jako jednostki oraz grup społecznych różniących się m.in. poglądami politycznymi, rasą kolorem skóry, wyznaniem jest stare, jak stara jest ludzkość. Występuje ona także i w świecie współczesnym. Różnica polega na tym, że współczesne społeczeństwa uważają stosowanie przemocy wobec ludzi, którzy nie popełnili czynów uważanych za przestępstwa za akty niehumanitarne i sprzeczne z poczuciem ogólnoludzkiej sprawiedliwości. Stąd też społeczność międzynarodowa, przerażona aktami ludobójstwa w okresie II wojny światowej stara się wypracować możliwe do powszechnego zaakceptowania prawa człowieka i ujawnić ich łamanie opinii publicznej.
Plagą współczesnego świata, szczególnie w latach 60-tych i 70-tych stał się międzynarodowy terroryzm. Był on co prawda odpowiedzią na terroryzm państwowy, tzn. na stosowanie bezprawnych aktów przemocy przez władze niektórych państw (np. Izrael wobec Palestyńczyków na terytoriach okupowanych), ale w większości akcje terrorystyczne były skierowane przeciwko przypadkowym i niewinnym ludziom. Od 1968 r. do kwietnia 1974 r. nastąpiło swoiste apogeum terroryzmu, gdyż miał miejsce aż 507 akcji terroru, w wyniku których śmierć poniosło 520 osób.

Istnieje również terroryzm religijny np. średniowieczna sekta islamska assasynów, czy japońska sekta buddyjska Najwyższa Prawda Aum. Leksykalnie „terror” w sensie dosłownym oznacza: strach i grozę, stan wielkiej bojaźni i trwogi. Obecnie możemy rozpatrywać różne organizacje terrorystyczne w określonych nurtach. I tak: nurt anarchistyczno-lewacki to m.in. Czerwone Brygady we Włoszech, Frakcja Armii Czerwonej - RAF w Niemczech, Akcja Bezpośrednia we Francji; nurt separastyczno-narodowościowy to m.in. Irlandzka Armia Republikańska - IRA w Ulsterze, Wolność dla Kraju Basków - ETA obejmuje zasięgiem Hiszpanię i Francję; nurt komunistycznego ekstremizmu to m.in. Tupakamaros w Urugwaju, Rewolucyjna Akcja Ludu - ERP w Argentynie, Japońska Armia Czerwona; nurt narodowo-wyzwoleńczy to m.in. Czarny Wrzesień i Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny - LFP; nurt neofaszystowski - Nowy Ład we Włoszech; nurt skrajnej prawicy to m.in. Stowarzyszenie Obrony Ulsteru - UDA, Ochotnicze Siły Ulsteru - UVF; nurt religijny to przede wszystkim fundamentaliści islamscy np. Hamas obejmujący Strefę Gazy i Zachodni Brzeg, czy sekta buddyjska „Najwyższa Prawda Aum”.

W Europie najbardziej rozpowszechnione stały się akcje terrorystyczne dwóch ugrupowań IRA i ETA.
Irlandzka Armia Republikańska - IRA powstała w 1919 roku jako zbrojne ramię nacjonalistów irlandzkich w celu walki metodami terrorystycznymi o przyłączenie Irlandii północnej do niepodległej Republiki Irlandii. Po II wojnie światowej nie przejawiała aktywności. Ożywienie nastąpiło w połowie lat 50-tych, kiedy jej celem stało się załamanie brytyjskich rządów w Irlandii Północnej. Odpowiedzią na jej działalność było powstanie organizacji protestanckich walczących o utrzymanie panowania brytyjskiego. Zmienił się wówczas jej charakter, przekształciła się w organizację nacjonalistyczno-religijną, występując w obronie katolików. Na początku lat 70-tych IRA zawiesiła działalność zbrojną przechodząc do walki politycznej. Wyodrębniła się z niej wówczas tzw. Tymczasowa IRA kontynuująca walkę zbrojną. Przeprowadziła ona szereg głośnych zamachów terrorystycznych na obszarze Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii. Do najgłośniejszych akcji należał zamach bombowy na siedzibę brytyjskich premierów w dniu 7 lutego 1991 roku, w którym na szczęści nikt nie zginął.

Wolność dla Kraju Basków - ETA to baskijska organizacja terrorystyczna, która powstała w latach 30-tych w celu walki z hiszpańskim reżimem frankistowskim. Natężenie działań terrorystycznych ETA miało miejsce w pierwszej połowie lat 70-tych, zginął wówczas z ich rąk premier Hiszpanii C.Blanco. Koniec rządów F.Franco przyniósł zmianę sytuacji - w 1979 r. Baskowie otrzymali szeroką autonomię. ETA uznała ją za niewystarczającą i proklamowała walkę o niepodległe państwo Basków, ale straciła poparcie społeczne. Na początku lat 90-tych, zgodne współdziałanie policji francuskiej i hiszpańskiej rozbiło ETA i jej działalność praktycznie zamarła.

Do najczęstszych metod likwidacji konfliktów zbrojnych, należą mediacje międzynarodowych organizacji, nakładanie wszelkiego rodzaju sankcji, a także poprzez interwencję zbrojną. Ta ostatnia miała miejsce między innymi dwukrotnie w Iraku, najpierw we wczesnych latach dziewięćdziesiątych, potem w roku 2003. Doszło wówczas do ostatecznego obalenia władzy Saddama Husajna.

Warto zauważyć, że wiele, trwających od lat konfliktów, zostało w wieku XX rozwiązane. Przykładowo wymienić można konflikt w Kambodży, zakończony w roku 1992 oraz na Bliskim Wschodzie w 1994, który trwał od roku 1967.