Organizacje międzynarodowe o charakterze militarnym

Najważniejszą organizacja będącą przykładem organizacji militarnej jest NATO – Pakt Północnoatlantycki.

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, w skrócie NATO, potocznie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego lub Pakt Północnoatlantycki — organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949[1] w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR.

18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 r. RFN, a 30 maja 1982 r. – Hiszpania. 3 października 1990, NATO powiększyło się o terytorium NRD, po przyłączeniu jej landów do RFN. 12 marca 1999 roku do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska, 29 marca 2004 r. Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia, a 1 kwietnia 2009 r. Albania i Chorwacja[2].

W sumie NATO liczy 28 członków. Najmłodszymi członkami NATO są Albania i Chorwacja, które weszły w skład organizacji 1 kwietnia 2009. Oficjalnym kandydatem do członkostwa jest Macedonia.

Państwa członkowskie nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO:

• Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,
• Francja – wystąpiła w 1966 roku, częściowo powróciła w 1995 roku,
• Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997.

Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa, ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.

Podstawowym aktem prawnym, będącym podstawą działania NATO jest Traktat Północnoatlantycki, podpisany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. Sam Traktat jest w istocie bardzo prostym dokumentem złożonym z 14 artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i Sojuszu jako całości. Szczególnie ważny z punktu widzenia aspektu obronności jest art. 5., który mówi o tym, że atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko całej organizacji. Zawarta w tym artykule formuła casus foederis jest szczególnym rodzajem solidarności wojskowej między członkami Sojuszu. NATO jest organizacją stawiającą sobie za cel zbiorową ochronę swoich członków, jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego. Z prawno - międzynarodowego punktu widzenia NATO jest międzynarodową organizacją opartą na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Zgodnie z Traktatem Waszyngtońskim każde państwo członkowskie zobowiązuje się przyczyniać do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych.

Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie - środkami politycznymi i militarnymi - wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

• zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów;
• zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego;
• rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP) oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa;
• wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

Inne organizacje o charakterze militarnym:

Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ang. Pacific Security Treaty) - pakt polityczno-wojskowy powołany 1 września 1951, nazywany często ANZUS od pierwszych liter nazw państw-sygnatariuszy Australii (Australia), Nowej Zelandii (New Zealand) i Stanów Zjednoczonych (United States). Jego powstanie wiąże się z amerykańską polityką tworzenia antykomunistycznych bloków militarnych i stanowiło odpowiednik NATO w tym rejonie świata. Jego podstawowym celem było zapewnienie bezpieczeństwa w rejonie Oceanu Spokojnego. W roku 1987 USA ogłosiły, że pakt przestał obowiązywać w ich stosunkach z Nową Zelandią, po tym jak ogłosiła się strefą bezatomową. Australia wciąż uznaje Nową Zelandię za pełnoprawnego członka.

Szanghajska Organizacja Współpracy (SOW)– regionalna organizacja międzynarodowa, powołana 15 czerwca 2001 przez Rosję, Chińską Republikę Ludowa, Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan (istniejącą od 1996 tzw. Szanghajską Piątkę), w 2001 dołączył do niej Uzbekistan. Jej celem jest umacnianie bezpieczeństwa regionalnego w Azji Centralnej, poprzez zachowanie hegemonicznej pozycji Rosji i Chin w tej części świata. Jakkolwiek istnieją projekty przekształcenia SOW w sojusz wojskowy, to organizacja ta pozostaje na razie paktem politycznym państw, zagrożonych wzrastającymi wpływami USA w tym regionie

OBWE, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (ang. Organization for Security and Co-operation in Europe, OSCE), powstała podczas spotkania na szczycie państw członkowskich KBWE w grudniu 1994 w Budapeszcie, oficjalnie funkcjonuje pod tą nazwą od 1 stycznia 1995. Jest kontynuacją KBWE powstałej w 1975, przemiana polegała na zmianie nazwy jak i charakterze działań organizacji, która stała się bardziej operatywna. W porównaniu z KBWE nastąpiła też zwiększona instytucjonalizacja tej organizacji.

Członkami OBWE jest 55 państw: wszystkie państwa europejskie, państwa powstałe w wyniku rozpadu ZSRR (w tym zakaukaskie i środkowoazjatyckie) oraz Stany Zjednoczone i Kanada. 1992 Jugosławia została zawieszona w prawach członkowskich.

Do organizacji należy obecnie ponad 50 państw, głównie europejskich, w tym Polska. Celem organizacji jest działanie, we współpracy z ONZ na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów (środki dyplomatyczne, misje) a zarazem stworzenie obszaru bezpieczeństwa „od Vancouver po Władywostok”. Szerokie pojmowanie bezpieczeństwa obejmuje: prawa człowieka, działalność instytucji demokratycznych, dyplomację prewencyjną, kontrolę zbrojeń oraz bezpieczeństwo ekonomiczne i ochronę środowiska. Organizacja zajmuje się ustanawianiem norm regulujących stosunki między państwami i między państwem a jego obywatelami oraz nadzorem wykonywania tych norm.

Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 3 tzw. koszyki:

1. Bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in. nienaruszalności granic, poszanowania praw człowieka, równouprawnienia oraz środki służące do budowy wzajemnego zaufania i kwestie dotyczące rozbrojenia),
2. Współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska,
3. Wwspółpraca w kwestiach humanitarnych i innych (kultura, oświata, mniejszości narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw. ludzki wymiar).

Ustanowienia koszyków było efektem prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), której uwieńczeniem było podpisanie 1 sierpnia 1975 Aktu Końcowego KBWE z Helsinek.