Podział administracyjny Polski i charakterystyka województw

Większość państw europejskich wprowadziło w swoich krajach podziały administracyjne. Zazwyczaj wyodrębnia się duże jednostki terytorialne, co znacznie usprawnia zarządzanie państwem; dla przykładu w Szwajcarii na  kantony, a we Francji na departamenty, zaś w Polsce na województwa.

Każde z województw jest administracyjnie samodzielne oraz kieruje rozwojem regionu. Od czasów zakończenia działań zbrojnych po drugiej wojnie światowej podział administracyjny Polski zmieniał się kilkakrotnie:

- w roku 1946 podział Polski był trójstopniowy, liczba województw wynosiła 14;  jako mniejsze jednostki administracyjne wydzielono powiaty i gminy, ponadto funkcjonowały tzw. miasta wydzielone: Warszawa, Łódź;

-  w roku 1950 podział administracyjny Polski był również trójstopniowy, liczna województw wynosiła 17; wydzielono trzy nowe województwa: opolskie, koszalińskie, zielonogórskie, jako mniejsze jednostki istniały nadal powiaty i gminy, a wśród miast wydzielonych nadal funkcjonowała Warszawa i Łódź;

- w roku 1975 podział administracyjny Polski był dwustopniowy, zlikwidowano powiaty, a w ich miejsce utworzono gminy ale wprowadzono znacznie większą liczbę województw —  49, co w znacznym stopniu podzieliło kraj na małe jednostki samorządowe; jako miasta wydzielone funkcjonowały: Warszawa, Łódź, Kraków,

- w roku 1999 podział administracyjny Polski był znowu trójstopniowy, wprowadzono gminy i powiaty, a zlikwidowano znaczną ilość województw ograniczając ich do liczby 16, uległy też likwidacji miasta wydzielone; nowo powołane województwa (ich nazwy związane z krainami geograficznymi lub regionami Polski)  to: podkarpackie – Rzeszów, małopolskie —Kraków, śląskie —  Katowice, opolskie — Opole, dolnośląskie — Wrocław, lubelskie — Lublin, mazowieckie — Warszawa, świętokrzyskie — Kielce, łódzkie —  Łódź, wielkopolskie — Poznań, lubuskie — Gorzów Wielkopolski, podlaskie — Białystok , kujawsko-pomorskie — Bydgoszcz, zachodnio-pomorskie —Szczecin, pomorskie — Gdańsk, warmińsko-mazurskie — Olsztyn. Stolica województwa to jednocześnie siedziba władz samorządu, z wyjątkiem województw lubuskiego — sejmik jest w Zielonej Górze i województwa kujawsko-pomorskiego — sejmik jest w Toruniu.

Według danych na dzień 1 stycznia 2003 w Polsce struktura podziały na jednostki administracyjne i ich liczbę przedstawia się następująco:

• 16 województw
• 314 powiatów (za miasto powiatowe uważa się zazwyczaj jednostkę osadniczą o liczbie mieszkańców powyżej 10 tysięcy, powiązaną funkcjonalnie z przynależnymi gminami)
• 65 miast na prawach powiatu
• 2478 gmin (z czego 577 to gminy miejsko-wiejskie, 1594 to gminy wiejskie, a pozostałe 242 to gminy miejskie)
• 56587 miejscowości wiejskich.

Wszystkie jednostki samorządowe są wybierane w wyborach powszechnych, każda z nich jest niezależna hierarchicznie od siebie, ich działalność służy dobru mieszkańców.

Polskie województwa różnią się między sobą pod względem liczby mieszkańców (najwięcej ludzi mieszka w województwie mazowieckim — około 5 mln, najmniej w województwie lubuskim —1 mln osób) oraz powierzchnią (największe to również województwo mazowieckie — 35,5 tys. km2, a najmniejsze to opolskie — 9,4 tys. km2). Oto charakterystyka poszczególnych województw polskich, uwzględniająca ich najistotniejsze cechy:

Województwo dolnośląskie

Zajmuje powierzchnię 19 948 km2, co daje 7 miejsce pod względem wielkości województw, liczba mieszkańców to około 3 mln, a średnia gęstość zaludnienia wynosi 152 osoby na km2, stolica województwa to Wrocław. Jako miasta na prawach powiatu wyodrębniono: Legnicę, Wrocław, Jelenią Górę, Wałbrzych; wydzielono 26 powiatów. Geograficznie województwo obejmuje Nizinę Śląską i Sudety, co daje różnorodność krajobrazów. Jest zasobne w surowce mineralne: węgiel kamienny, węgiel brunatny, miedź, rudy niklu, surowce skalne. Poza bazą surowcową umożliwiającą rozwój przemysłu (górniczy, hutniczy, ceramiczny, energetyczny, maszynowy, spożywczy) rozwija się również rolnictwo, dzięki żyznym glebom na Nizinie Śląskiej. Ponadto na jego terenie jest wiele atrakcji turystycznych, takich jak liczne uzdrowiska, m.in. Duszniki Zdrój, Kudowa Zdrój.

Województwo kujawsko-pomorskie

Zajmuje powierzchnię 17 970 km2, liczba mieszkańców to około 2,2 mln, średnia gęstość zaludnienia wynosi 119 osób na km2; stolica województwa to Bydgoszcz. Miasta na prawach powiatu to Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz Włocławek; wydzielono 19 powiatów i 144 gminy. Geograficznie obejmuje Pojezierze Wielkopolskie, część Pojezierza Pomorskiego oraz Kujawy. Ubogie w surowce mineralne, występują jedynie złoża soli kamiennej w okolicach Inowrocławia; województwo jest bogate w tereny leśne (Bory Tucholskie) i rolnicze; dominuje przemysł spożywczy, rolniczy, chemiczny, maszynowy. Liczne atrakcje turystyczne- m.in. zamki, uzdrowisko w Ciechocinku.

Województwo lubelskie

Zajmuje powierzchnię 25 114 km2, liczba ludności 2,2 mln , średnia gęstość zaludnienia to 90 osób na km2, stolica Lublin. Miasta na prawach powiatu: Zamość, Lublin, Chełm, Biała Podlaska, wydzielono 20 powiatów. Geograficznie obejmuje: Polesie Lubelskie, Wyżynę Lubelską,  Roztocze. Bardzo dobre gleby umożliwiają rozwój rolnictwa; uprawy: pszenica, chmiel, buraki cukrowe; przemysł: spożywczy, tytoniowy, piwowarski, owocowo-warzywny, mięsny, elektromaszynowy. Na jego obszarze jest niewiele surowców mineralnych, jedynie węgiel kamienny i margle. Wiele atrakcji turystycznych, m.in. Kazimierz Dolny, Zamość, uzdrowisko Nałęczów.

Województwo lubuskie

Powierzchnia — 13 989 km2, liczba ludności 1 mln, średnia gęstość zaludnienia wynosi 74 osoby na km2, stolica — Gorzów Wielkopolski. Miasta na prawach powiatu: Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski, wyodrębniono 11 powiatów. Geograficznie obejmuje: zachodnie rejony Polski, dolinę Odry, Warty; Województwo charakteryzuje bardzo duża lesistość i tereny polodowcowe. Przemysł: włókienniczy, metalowy, meblarski, spożywczy. Czyste, nieskażone środowisko i kompleksy leśne sprzyjają turystyce i rekreacji.

Województwo łódzkie

Powierzchnia  — 18 216 km2, liczba mieszkańców 2,6 mln, gęstość zaludnienia 149 osób na km2, stolica — Łódź. Miasta na prawach powiatu: Łódź, Skierniewice, Piotrków Trybunalski, wyodrębniono 20 powiatów. Geograficznie zajmuje pas Nizin Środkowopolskich; nieliczne surowce mineralne: węgiel brunatny, ruda żelaza. Przemysł: włókienniczy, spożywczy, maszynowy, materiałów budowlanych, chemiczny, szklany.

Województwo małopolskie

Zajmuje powierzchnie 15 190 km2, liczba mieszkańców to 3,3 mln, a średnia gęstość zaludnienia wynosi 201 osób na km2, stolica województwa to Kraków. Miasta na prawach powiatu: Tarnów, Nowy Sącz, Kraków, wyodrębniono 19 powiatów. Geograficznie obejmuje dorzecze Wisły, Podhale, Karpaty. Przemysł: energetyczny, skórzany, spożywczy, papierniczy, owocowo-warzywny, rolniczy. Na terenie woj. małopolskiego znajduje się wiele bardzo cennych zabytków i atrakcji turystycznych: Zakopane, dolina Prądnika, Kraków oraz liczne uzdrowiska karpackie: Rabka, Muszyna, Krynica, Szczawnica.

Województwo mazowieckie

Zajmuje powierzchnię 35 579 km2, co czyni je największym województwem, liczba mieszkańców to 5,2 mln, gęstość zaludnienia wynosi 142 osoby na km2, stolica to Warszawa, która jest miastem stołecznym. Miasta na prawach powiatu: Radom, Siedlce, Płock, Ostrołęka, wyróżniono 38 powiatów. Geograficznie obejmuje Nizinę Mazowiecką; Przemysł: spożywczy, elektryczny, elektroniczny, maszynowy, zbrojeniowy, petrochemiczny; dobre gleby sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Atrakcje turystyczne to Warszawa, tereny leśne, m.in. Puszcza Kampinoska.

Województwo opolskie

Powierzchnia to 9 412 km2, liczba ludności 1 mln, gęstość zaludnia 119 osób na km2, stolica —  Opole. Miasta na prawach powiatu: Opole; wyodrębniono 11 powiatów. Obejmuje część Sudetów, Niziny i Wyżyny Śląskiej. Przemysł: maszynowy, mięsny, włókienniczy, chemiczny, cukierniczy, samochodowy, szklarski. Dobre gleby to podstawa rozwoju produkcji rolnej: pszenica, buraki cukrowe, rośliny pastewne; rozwinięta hodowla bydła.

Województwo podkarpackie

Powierzchnia 17 844 km2, liczba ludności 2,1 mln, gęstość zaludnienia 120 osób na km2, stolica — Rzeszów. Miasta na prawach powiatu: Krosno, Tarnobrzeg, Przemyśl, Rzeszów, wyodrębniono 20 powiatów. Obejmuje Beskid Niski, Kotlina Sandomierska , Karpaty; tereny zalesione. Głównym surowcem mineralnym występującym na tym obszarze jest ropa naftowa i siarka. Przemysł: zbrojeniowy, mechaniczny, spożywczy, owocowo-warzywny, szklarski, drzewny. Liczne atrakcje turystyczne, m.in. Sandomierz, Baranów Sandomierski, uzdrowiska w Rymanowie, Iwoniczu.

Województwo podlaskie

Zajmuje powierzchnię 20 180 km2, ludność to 1,2 mln, gęstość zaludnienia 62 osoby na km2, stolica Białystok. Miasta na prawach powiatu: Suwałki, Łomża, Białystok; wyodrębniono 14 powiatów. Obejmuje Pojezierze Suwalskie, Nizinę Podlaską. Charakteryzuje się dużą lesistością — Puszcza Białowieska, Augustowska, Knyszyńska; słabe gleby i niekorzystne warunki klimatyczne nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Przemysł: drzewny, tytoniowy, spożywczy. Na jego obszarze znajdują się liczne tereny rekreacyjne ze względu na czyste środowisko przyrodnicze.

Województwo pomorskie

Obszar 18 293 km2, ludność 2,2 mln, gęstość zaludnienia 76 osób na km2, stolica Gdańsk. Miasta na prawach powiatu: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Słupsk, wyodrębniono 15 powiatów. Obejmuje Żuławy Wiślane, pas pobrzeża. Przemysł: morski, stoczniowy, spożywczy, rafineryjny, elektrotechniczny, obuwniczy. Duża atrakcyjność regionu: morze, lasy, jeziora zabytki Trójmiasta.

Województwo śląskie

Obszar  12 331 km2, ludność 4,8 mln osób, gęstość zaludnienia 405 osób na km2, stolica Katowice. Miasta na prawach powiatu: Katowice, Bielsko-Biała, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie, Jaworzno, Mysłowice, Ruda Śląska, Piekary Śląskie, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze, Żory, wyodrębniono 17 powiatów. Obejmuje Wyżynę Śląską, Jurę Krakowsko-Częstochowską, Beskid Śląski i Żywiecki. Obszar zasobny w surowce mineralne: węgiel kamienny, cynk i ołów, surowce budowlane, żelazo; przemysł: wydobywczy, hutniczy, włókienniczy, energetyczny, budowlany. Atrakcje turystyczne: Częstochowa, dzielnice Katowic znajdujące się pod egidą UNESCO, Bielsko-Biała, Żywiec, Wisła, Szczyrk, uzdrowiska i sanatoria w Ustroniu, liczne szlaki rowerowe, szlak Orlich Gniazd na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej;

Województwo świętokrzyskie

Obszar 11 691 km2, ludność 1,3 mln, gęstość zaludnienia wynosi 117 osób na km2, stolica Kielce. Miasta na prawach powiatu to Kielce, wyodrębniono 13 powiatów. Obejmuje Wyżynę Kielecko-Sandomierską, Góry Świętokrzyskie, Nieckę Nidy. Przemysł: samochodowy, metalowy, szklarski, spożywczy, metalowy. Dobre warunki dla rozwoju rolnictwa dzięki wysokogatunkowym glebom — czarnoziemy i lessy. Atrakcje to: Góry Świętokrzyskie i uzdrowiska w Solcu i Busku.

Województwo warmińsko-mazurskie

Obszar 24 202 km2, liczba ludności to 1,5 mln osób, gęstość zaludnienia wynosi 61 osób na km2, stolica Olsztyn. Miasta na prawach powiatu: Elbląg i Olsztyn, wyróżniono 17 powiatów. Obejmuje Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie aż po Żuławy; kraina tysiąca jezior, duża lesistość. Przemysł: spożywczy, mięsny, piwowarski, metalowy, elektromaszynowy, chemiczny, drzewny, odzieżowy. Region niezwykle atrakcyjny pod względem turystycznym i rekreacyjnym, szczególnie dla miłośników żeglarstwa;

Województwo wielkopolskie

Obszar 29 826 km2, liczba mieszkańców ok. 3,4 mln, gęstość zaludnienia wynosi 113 osób na km 2, stolica  Poznań. Miasta na prawach powiatu: Konin, Poznań, Leszno, Kalisz, wyodrębniono 31 powiatów. Obejmuje zachodnią część Niżu Polskiego. Bardzo dobre gleby i wysoka kultura rolna sprzyja intensywnej produkcji rolniczej oraz hodowli. Przemysł: cukrowniczy, młynarski, energetyczny, metalowy, meblarski i wydobywczy (złoża węgla brunatnego i soli kamiennej). Liczne atrakcje turystyczne — Poznań, Gniezno i tereny zielone.

Województwo zachodniopomorskie

Obszar 22 896 km2, ludność 1,7 mln, gęstość zaludnienia 76 osób na km2, stolica Szczecin. Obejmuje  pobrzeże i południową część Pojezierza Pomorskiego. Miasta na prawach powiatu to Koszalin, Szczecin i Świnoujście, wyodrębniono 17 powiatów. Przemysł: mięsny, stoczniowy, spożywczy, papierniczy, energetyczny, drzewny. Bardzo atrakcyjny turystycznie ze względu na bliskość morza — liczne kąpieliska oraz uzdrowiska- Kołobrzeg Zdrój i Połczyn Zdrój.