Problemy wyżywienia ludności świata

W ujęciu globalnym produkcja żywności na świecie pokrywa zapotrzebowanie. Według szacunków Banku Światowego ogólna produkcja zbóż gwarantowała każdemu mieszkańcowi globu spożycie w ciągu doby 3400 kalorii. Prawie połowa światowego zasobu zboża jest jednak zużywana jako pasza, umożliwiając produkcję mięsa i mleka, czyli w istocie kosztowną zmianę kalorii roślinnych na kalorie zwierzęce.

W latach 1980 – 1995 liczba ludności świata wzrosła o niecałe 29%, zaś produkcja rolnicza – o ponad 33%. Produkcja żywności na statystycznego mieszkańca Ziemi zwiększyła się zatem o 5%. Przede wszystkim dzięki rosnącej aktywności rolnictwa KSR.

Dynamiczny rozwój rolnictwa KSR w tym okresie – bardzo korzystny dla sytuacji żywnościowej całego świata – został osiągnięty głównie wysiłkiem krajów Azji (zwłaszcza Chin, Indii, Indonezji, Pakistanu, Tajlandii i Wietnamu). W mniejszym stopniu partycypowały w nim kraje Ameryki Łacińskiej oraz niektóre kraje Afryki (Nigeria, Egipt, Libia i Maroko).

W większości krajów afrykańskich produkcja rolnicza nie nadążała za rozwojem demograficznym, co przyczyniło się do zaostrzenia deficytów żywności, a w konsekwencji również konfliktów plemiennych (Ruanda, Somalia, Etiopia, Sudan).

Przyczyn  pogarszającej się kondycji rolnictwa afrykańskiego należy upatrywać w niekorzystnych zmianach warunków klimatycznych i glebowych. Zmiany te mają po części charakter obiektywny (naturalny), w znacznym stopniu wynikają jednak z nadmiernej eksploatacji pastwisk i gruntów ornych w warunkach stałej presji demograficznej oraz ze skłonności do powiększania produkcji proeksportowych upraw monokulturowych. W wielu regionach uprawnych rabunkowa gospodarka rolna doprowadziła już do ekspansji pustyń zwrotnikowych na obszary sawann. Daje się to zaobserwować zwłaszcza w strefie Sudanu, rozciągającej się na długości 5,5 tys., km pomiędzy Saharą a lasami równikowymi, charakteryzującymi się dużą zmiennością opadów (lata wilgotne przeplatają długotrwałe okresy suszy). W latach 1968 – 1974 i 1980-1986 w północnej części tego regionu, zwanej Sahelem, katastrofalne susze spowodowały śmierć głodową setek tysięcy ludzi.

Znawcy problematyki rolnictwa afrykańskiego twierdzą, ze jedynym ratunkiem dla wielu obszarów rolniczych w tej części kontynentu są potężne inwestycje irygacyjne. Ich realizacja kosztowałaby jednak dziesiątki miliardów dolarów, a to oznacza, że nawet w części nie mogłaby być sfinansowana przez zainteresowane kraje.

Spadek produkcji żywności ( w przeliczeniu na 1 mieszkańca) w wielu krajach rozwiniętych jest niekorzystny, chociaż wynika niewątpliwie z obiektywnych racji ekonomicznych i ekologicznych . Przy rosnącej konsumpcji żywności w tych krajach, zmusza on bowiem do zwiększenia importu niektórych płodów rolnych, co jest równoznaczne z przechwytywaniem części produktów żywnościowych wytwarzanych w KSR. Nadal jednak kraje rozwinięte – traktowane łącznie – eksportują więcej żywności niż importują, chociaż w ujęciu ilościowym skala tych nadwyżek nie jest duża.

Dynamikę przeciętnej produkcji rolnej kształtowało zbliżone tempo wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. W strukturze rodzajowej wytwarzanej żywności zachodziły jednak istotne zmiany. Wzrastał udział mięsa i jaj, przy spadku udziału mleka; zwiększyło się znaczenie kukurydzy, ryżu, soi, rzepaku, kakao i herbaty kosztem pszenicy oraz zbóż mniej wartościowych (Zyta, jęczmienia, owsa i sorga), ziemniaków, oliwek, kopry i kawy.

KSR, mimo wysokiej dynamiki rozwoju rolnictwa, nie osiągnęły jeszcze w wielu dziedzinach poziomu produkcji krajów rozwiniętych. W szczególności wykazały niższą produkcje mięsa (o prawie 30%), mleka krowiego (o65%) i pszenicy ( o ponad 20%). Równocześnie jednak osiągały wyższe zbiory ryżu, batatów i innych owoców tropikalnych oraz używek. W większości wszakże były to rośliny, których kraje rozwinięte leżące w strefie podzwrotnikowej i umiarkowanej nie mogły uprawiać.

W KSR mieszka aż 78% ludności świata. Pozwala to uświadomić sobie, jak niewiele żywności wytwarzają one nadal na statystycznego mieszkańca.

Postęp w rolnictwie KSR przyczynił się do zmniejszenia liczby niedożywienia o około 160 mln osób w ciągu minionych 20 lat.

Największe niedobory żywności odczuwają mieszkańcy strefy międzyzwrotnikowej w Afryce i Azji, zwłaszcza: Etiopii, Somalii, Sudanu, Czadu, Nigru, Malii, Zairu, Ruandy i Angoli oraz Bangladeszu, Afganistanu, Kambodży i Filipin.

Niedobory te wynikają z mało sprzyjających warunków klimatyczno – glebowych ograniczających produkcje rolną, zarazem jednak są związane z szybkim rozwojem demograficznym krajów afrykańskich i azjatyckich.

Rozwiązanie problemów wyżywienia w strefach głodu powinno opierać się na skoordynowanych działaniach zmierzających z jednej strony do przebudowy rolnictwa i zwiększenia produkcji rolnej, a z drugiej do ograniczenia przyrostu naturalnego.

Działania jednostronne, obliczone tylko na wzrost produkcji żywności są nieskuteczne. Wskazują na to doświadczenia wielu krajów z okresu „zielonej rewolucji”.

Analiza bilansów żywności poszczególnych krajów pozwala stwierdzić, że jej eksporterami netto są przede wszystkim: Stany Zjednoczone, Holandia, Francja, Australia, Brazylia, Dania, Argentyna, Tajlandia, Irlandia i Nowa Zelandia. Do tej grupy krajów można też zaliczyć niektóre KSR (Chiny, Kolumbię, Ghanę, Sri Lanke i Wybrzeże Kości Słoniowej) jeżeli w ich bilansach handlu żywnością uwzględni się wartość eksportowanych używek.

Wiele międzynarodowych organizacji obiera sobie za cel badanie oraz kontrolowanie aktualnego stanu wyżywienia ludności na całym świecie. Najsłynniejszą a zarazem największą jest wyspecjalizowana komórka ONZ, którą w skrócie określa się FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych od Spraw Wyżywienia i Rolnictwa).

Prowadzone badania wykazują, że są rejony świata, gdzie problem wyżywienia jest naprawdę poważny.

Naukowcy określili wystarczającą dzienną rację żywnościową na 2400 kalorii. Uwzględniając ten czynnik można podzielić państwa na 3 zasadnicze grupy:

1. Kraje z nadwyżką żywności (dobowa racja żywnościowa przekracza 2700 kal.).       Do tej grupy państw należą m.in.: naftowe kraje arabskie, państwa Ameryki Północnej (progres agrotechniczny zwiększył produkcję rolną i zgromadziła się nadwyżka żywności), Australia, Nowa Zelandia.
2. Kraje charakteryzujące się wyżywieniem wystarczającym (2400-2700 kal.).Są to na przykład kraje Azji Zachodniej (Japonia, Chiny), państwa wschodniej części Ameryki Południowej, a także Polska.
3. Państwa o niedoborze żywności ( poniżej 2400 kal.), gdzie istnieje bądź może zaistnieć głód. Należą do nich głównie państwa Afryki, takie jak: Sudan, Mali, Etiopia, Czad, Mozambik, czy Somalia. Afryka cechuje się stałym obniżaniem zarówno ilości, jak i jakości żywności przysługującej jednemu człowiekowi. Powodem tej sytuacji jest ciągły oraz bardzo szybki przyrost ludności krajów afrykańskich, jak również nieodpowiednia polityka prowadzona przez rządy tych państw. Rządy te skupiają się na tym by plony uprawianych w swych krajach roślin oddawać na eksport. Uważają to oni za drogę do wyjścia z kryzysu gospodarczego. Jednak na skutek takiej polityki następuje uzależnienie się żywnościowe tych państw od importu. Jeśli chodzi o państwa azjatyckie to do tej grupy możemy zaliczyć: Indie, Bangladesz oraz Kambodżę. Z państw Ameryki z problemami wyżywienia borykają się: Peru, Nikaragua, Boliwia oraz Ekwador.