Przemysł elektromaszynowy, chemiczny, oraz włókienniczy w Polsce

Polska to kraj, w którym sektor przemysłu rozwijał się dosyć prężnie już od wielu lat i współcześnie nadal odgrywa ważną rolę w kształtowaniu produktu krajowego brutto (PKB). Choć obecnie ten sektor jest niedoinwestowany i przeżywa kryzys (przynajmniej część gałęzi przemysłowych), to mimo wszystko ma dużą moc wytwórczą i dostarcza wiele miejsc pracy. Cały polski przemysł tworzy wiele działów, jedne bardziej inne mniej dochodowe i energochłonne, część ma bardzo ważne znaczenie dla rozwoju całej gospodarki i przynosi zyski a część z kolei wymaga ciągłych nakładów finansowych od rządu. Aby każda gałąź przemysłu mogła dobrze funkcjonować potrzeba nowych inwestycji i wsparcia ze strony państwa.

Bardzo ważny dla polskiego przemysłu jest przemysł elektromaszynowy. Jego podstawą jest produkcja maszyn przemysłowych i rolniczych, wytwarzanie turbin, silników elektrycznych –na przykład lotniczych, samochodowych, produkcja środków transportu od podstaw, na przykład autobusów, szybowców, helikopterów, wielofunkcyjnych urządzeń elektrycznych.

Przemysł elektromaszynowy został podzielony na kilka branży:

• przemysł środków transportu,
• przemysł precyzyjny,
• przemysł elektroniczny
• przemysł elektrotechniczny,
• przemysł metalowo- maszynowy.

Specyfika przemysłu elektromaszynowego polega na tym, iż niezbędne jest posiadanie wykwalifikowanych pracowników, którzy będą w stanie wprowadzać technologie hi-tech, ponadto niezbędne są duże nakłady finansowe i zastosowanie nowoczesnych technologii produkcyjnych. Tutaj nasuwa się pytanie czy kraj średnio-zaawansowany w rozwoju gospodarczym ma szanse rozwoju tej branży przemysłowej? Otóż ma tylko pod warunkiem napływu obcego kapitału inwestowanego w Polsce przez zachodnie koncerny. Biorąc pod uwagę potrzebnych fachowców to polskie zaplecze specjalistów w pełni zaspokaja nasz rynek. Analizując rozwój przemysłu elektromaszynowego na świecie w czołówce klasyfikują się takie państwa jak Stany Zjednoczone, Japonia czy kraje Europy Zachodniej- wysoko rozwinięte.

Jedną z branż przemysłu elektromaszynowego jest przemysł metalowo-maszynowy, tutaj wyróżniamy: odlewnictwo, produkcję maszyn rolniczych, dla przemysłu wydobywczego, hutnictwa, przemysłu budowlanego, przemysłu stoczniowego. Praktycznie wytwarza urządzenia dla każdego sektora polskiej gospodarki i jest nieodłącznie związany z przemysłem hutniczym, przemysłem energetycznym, przemysłem metalurgicznym. Biorąc pod uwagę polskie warunki lokalizacji branży przemysłu metalowo-maszynowego należy wymienić przede wszystkim okręgi przemysłowe: Górnośląski Okręg Przemysłowy, Warszawski Okręg Przemysłowy, Staropolski Okręg Przemysłowy,  i ośrodki przemysłowe: Łódź, Elbląg, Wrocław, Poznań.

Współcześnie przemysł metalowo-maszynowy wymaga ciągłych modernizacji, wprowadzania nowych technologii produkcyjnych. Aby mógł się rozwijać potrzeba rynków zbytu, przede wszystkim zagranicznych, gdyż rynek krajowy jest już nasycony jego wytworami.

Następna branża przemysłu elektromaszynowego to przemysł środków transportu; wytwarza środki transportu: samoloty, helikoptery, szybowce (transport lotniczy), statki i jachty (transport wodny), samochody ciężarowe i samochody osobowe (transport kołowy), tabor kolejowy. Fabryki produkujące poszczególne środki transportu są zlokalizowane w różnych częściach Polski, przy czy większość z nich opiera swoją działalność na kapitale obcym.

Ośrodki montujące samochody osobowe znajdują się między innymi w: Bielsku-Białej, Tychach, Gliwicach, Warszawie, Lublinie, Poznaniu, Sanoku (autobusy), Jelczu (autobusy), Płońsku. Według danych GUS produkcja samochodów osobowych w Polsce w porównaniu z innymi państwami europejskimi nie wypadła korzystnie; Polska znajduje się w środku stawki, ale ze względu na obecną sytuację na rynku i załamanie gospodarki światowej, produkcję samochodów ograniczono do minimum, w niektórych fabrykach całkowicie stanęły linie produkcyjne, co oczywiście wiąże się z utratą miejsc pracy i pociąga daleko idące skutki społeczno-gospodarcze.

Potentatami w produkcji samochodów osobowych na świecie są kraje bogate: Japonia (tutaj między innymi koncerny Toyota, Honda, Nissan, Subarubu — wszystkie auta są dostępne na polskim rynku), USA (koncerny Ford, General Motors), Niemcy ( koncerny Volkswagen, BMW), Francja  (koncerny Citroen, Renault, Peugeot).

Główne ośrodki produkujące części lotnicze w Polsce to: Świdnik, Mielec, Kalisz, Rzeszów, Warszawa.

Analizując produkcję statków w polskich stoczniach, należy wymienić przede wszystkim stocznię w Szczecinie, stocznię w Gdańsku i w Gdyni. Podstawowe produkty finalne z polskich stoczni to: kontenerowce, masowce, chłodnicowce, statki rybackie — większość z nich trafia bezpośrednio do państw zachodnich. Produkcja polskich stoczni nie może mieć porównania z potęgami w tej branży — Japonią (jako państwo wyspiarskie posiada duże stocznie w Kure, Jokohamie, Kobe czy Nagoi), Niemcami (stocznie w takich miastach jak Brema, Hamburg, Kilonia). Polskie stocznie przeżywają obecnie kryzys, mimo przeprowadzenia restrukturyzacji i uzyskania nowych odbiorców, doszło do ogłaszania upadłości stoczni i zwalniania pracowników (stocznia w Szczecinie, marzec 2009 rok).

Zakłady przemysłu produkującego tabor kolejowy znajdują się między innymi w Poznaniu, Zielonej Górze, Chorzowie, Ostrowie Wielkopolskim; jakość wytwarzanych wagonów nie jest zbytnio wysoka, gdyż technologie produkcyjne są przestarzałe a cały przemysł wysoce energochłonny.

Z kolei przemysł elektryczny i przemysł elektroniczny to najszybciej rozwijająca się branża całego przemysłu elektromaszynowego w Polsce; wytwarza urządzenia elektroniczne, odbiorniki radiowe, telewizory, komputery, sprzęt oświetleniowy, transformatory, kable, silniki elektryczne. Jako główne ośrodki  przemysłu elektronicznego należy wymienić Tarnów, Warszawę,  Piaseczno, Kraków, Poznań, Rzeszów, Nowy Sącz, Bydgoszcz, Wrocław, Świdnicę, Mławę.

Ostatnim działem przemysłu elektromaszynowego jest przemysł precyzyjny, obejmujący produkcję urządzeń optycznych, urządzeń geodezyjnych i instrumentów stosowanych w medycynie. Najważniejsze ośrodki produkcyjne przemysłu precyzyjnego znajdują się w Łodzi (produkcja aparatury filmowej), Jeleniej Górze (produkcja szkła optycznego), Warszawie (produkcja mikroskopów, urządzeń optycznych i geodezyjnych), oraz Toruniu Wrocławiu, Łodzi, Wałbrzychu.

Kolejna charakterystyka dotyczy przemysłu chemicznego (dotyczy to chemii organicznej i nieorganicznej) wytwarzając przede wszystkim półprodukty. Bazą dla przemysłu chemii organicznej są surowce mineralne pochodzenia organicznego. W Polsce to przede wszystkim węgiel kamienny — złoża na Górnym Śląsku i w rejonach Bogdanki koło Lublina, Zagłębiu Wałbrzyskim; kauczuk naturalny —  importowany z zagranicy, drewno — Polska posiada własne zasoby leśne; ropa naftowa i gaz ziemny — w znacznej mierze importowane z Rosji, Ukrainy, gdyż rodzime złoża (na Podkarpaciu, na wybrzeżu, dnie Morza Bałtyckiego), nie zaspokajają potrzeb surowcowych i energetycznych kraju).

Z kolei dla przemysłu chemii nieorganicznej, który przetwarza surowce naturalne wyłącznie pochodzenia nieorganicznego jako bazę surowcową należy wymienić: siarkę, sól kamienną i sól potasową( Inowrocław, Kłodawa, Wieliczka), fosforyty, piryty i inne, z których część  jest importowana, a część opiera się na własnych zasobach surowcowych.

Do grupy przemysłu chemii organicznej zaliczamy: przemysł chemii gospodarczej, przemysł farmaceutyczny, przemysł perfumeryjno-kosmetyczny. Główne ośrodki produkcji farmaceutyków to: Jelenia Góra, Kraków, Pabianice, Poznań, Kutno, Grodzisk Mazowiecki. Ośrodki chemii organicznej i nieorganicznej to: Rzeszów, Brzeg Dolny, Wrocław, Bydgoszcz. Większość inwestorów to zagraniczni przedsiębiorcy, którzy mogą zainwestować duże środki finansowe w rozwój branży.

Główne ośrodki przemysłu gumowego to: Dębica, Przemyśl, Olsztyn, Poznań, Sanok.

Produkcja nawozów azotowych skupia się przede wszystkim w  Puławach, Tarnowie, Włocławku, Kędzierzynie-Koźlu;

Produkcja nawozów fosforowych skupia się przede wszystkim w Gdańsku, Tarnobrzegu, Policach, Wrocławiu, Luboniu. Zakłady produkujące środki do ochrony roślin znajdują się miedzy innymi w Brzegu Dolnym, Jaworznie, Gdańsku, Woli Krzysztoporskiej.

Zakłady włókien sztucznych są zlokalizowane w Polsce miedzy innymi w Jeleniej Górze (produkcja wiskozy), Toruniu (produkcja elany), Łodzi (produkcja nylonu).

Przetwórstwo ropy naftowej wytwarza benzynę (zapotrzebowanie na paliwo wzrasta z roku na rok, gdyż rośnie liczba samochodów w Polsce), smary, oleje. Rafinerie ropy naftowej znajdują się w Płocku, Czechowicach-Dziedzicach, Jaśle, Trzebini, Gdańsku, Gorlicach.

Branża przemysłu chemicznego w Polsce również napotyka wiele przeszkód; kryzys gospodarczy na rykach światowych spowodował częściowe obniżenie produkcji. Poza tym wahania cen ropy naftowej, jako obligatoryjnego surowca importowego, manipulują wydajnością i zapotrzebowaniem na uzyskiwane półprodukty w przemyśle chemicznym.

Następna gałąź polskiego przemysłu to przemysł włókienniczy (przemysł lekki). W Polsce tradycje rozwoju przemysłu włókienniczego sięgają wielu lat; obejmuje branże przemysłu odzieżowego i wyrobów skórzanych, obuwniczego. Polski przemysł włókienniczy cechuje wysoki poziom pracochłonności oraz niski stopień energochłonności. Zakłady przemysłu włókienniczego znajdują się przede wszystkim w Łodzi, Bielsku-Białej, Milanówku, Andrychowie, Toruniu, Jarosławiu, Białystoku. Podstawowe wyroby przemysłu włókienniczego to tkaniny włókiennicze, bielizna, dywany, nici, włóczki, firany, przędza.

Większość polskich zakładów  przemysłu włókienniczego należy do państwa, co sprawia, iż napływ  kapitału obcego na inwestycje jest niewielki, a sam przemysł przeżywa recesję.

Przemysł włókienniczy w Polsce ma dwa zasadnicze centra — sudeckie i łódzkie; z tą różnicą, ze zagłębie sudeckie obejmuje wiele małych  i rozproszonych ośrodków, zaś zagłębie łódzkie to dominacja dużych ośrodków włókienniczych skupionych blisko siebie. Koniunktura przemysłu włókienniczego w Polsce ulega pogorszeniu, gdyż brak odbiorców na wytwarzane towary, co wynika z importu na polski rynek tanich towarów z Azji (przede wszystkim Chin, Tajwanu czy Turcji), które jakościowo są znacznie gorsze niż te produkowane w Polsce ale znacznie tańsze). Co gorsza przemysł lekki zatrudnia głównie kobiety, które na skutek zmian technologicznych, procesów restrukturyzacji, wahań na rynku produktów włókienniczych, utraciły pracę, zasilając grono bezrobotnych. Trochę lepiej wygląda sytuacja w przemyśle odzieżowym i wyrobów skórzanych, gdyż stosowane nowoczesne technologie produkcyjne i rynki zbytu pozwalają na ciągły rozwój tej branży, często finansowanej kapitałem zagranicznym.

Polska eksportuje większość wyrobów przemysłu odzieżowego i skórzanego zarówno do krajów europejskich, jak i amerykańskich, gdyż są one  konkurencyjnym dobrem eksportowym.

Ośrodki wytwórcze przemysłu skórzano-obuwniczego znajdują się przede wszystkim w Nowym Targu, Wadowicach, Warszawie, Radomiu, Chełmie czy Słupsku; część produkcji jest kierowana na rynki zagraniczne.

Sytuacja gospodarcza Polski pokazuje, że jest możliwa poprawa funkcjonowania gałęzi przemysłowych ale wymaga to napływu kapitału i ulg prawnych dla przedsiębiorców.