Struktura zawodowa ludności na świecie

Struktura zawodowa lub skład zawodowy ludności pokazuje, jaką jej część stanowią pracownicy poszczególnych gałęzi gospodarki.

Za jej pośrednictwem można ocenić poziom rozwoju poszczególnych krajów zwracając uwagę na liczbę zatrudnionych w poszczególnych sektorach gospodarki.

Wyróżnia się następujące sektory w których mogą być zatrudnieni ludzie:

• sektor I – obejmujący rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i przemysł wydobywczy, czyli
• działy związane z bezpośrednią eksploatacją bogactw przyrody,
• sektor II – obejmujący przemysł przetwórczy i budownictwo,
• sektor III – obejmujący rożnego rodzaju usługi: transport, handel, gospodarkę komunalną, oświatę, służbę zdrowia, rekreację, kulturę, bankowość, itp.
• sektor IV – obejmujący tzw. usługi wyższego rzędu, np. przetwarzanie informacji oraz nauka i kultura.

Podział ten dotyczy jedynie ludności czynnej zawodowo, tzn. pracującej i zarabiającej w danym zawodzie, pomija się zaś ludność bierną zawodowo tj. nie pracujących członków rodzin pozostających na utrzymaniu głowy rodziny.

Ludność aktywna zawodowo to taka, która wykonuje prace zawodową. Dzieli się ona wg wykonywanej pracy, Np. na pracujących w rolnictwie, rybactwie itp.

Ludność bierna zawodowo- to grupa ludzi, która posiada inne źródła utrzymania, w tym niezarobkowe. Do nich zalicza się: dzieci, młodzież, renciści, emeryci, i stypendyści.

Ludność czynna zawodowo stanowi zazwyczaj od 41% do 49 % ludności danego kraju, przy czym jest to często liczba przybliżona, kryjąca w sobie nieraz znaczny margines błędu. Jest on tym większy, im większa część ludności danego kraju zatrudniona jest w rolnictwie.

Struktura zawodowa ludności w pewnym stopniu informuje o gospodarce danego kraju. W krajach wysoko rozwiniętych zatrudnienie w sektorze I jest niewielkie, zaś w III wysokie. W sektorze II zachodzą zmiany jakościowe (modernizacja, automatyzacja produkcji), które wpływają na spadek odsetka zatrudnionych, przy równoczesnym utrzymaniu znaczącej pozycji tego działu w gospodarce narodowej. Siła robocza uwalniana dzięki tym procesom, po przekwalifikowaniu, znajduje zazwyczaj zatrudnienie w dynamicznie rozwijającym się sektorze III.

W krajach średnio rozwiniętych znaczne zatrudnienie w sektorze I jest związane z rozwiniętym na dużą skalę przemysłem wydobywczym i na ogół słabo zmechanizowanym rolnictwem. Względnie wysokie zatrudnienie w sektorze II wynika z przewagi pracochłonnych gałęzi przemysłu ciężkiego, stosunkowo niskie zatrudnienie w usługach jest natomiast związane z ogólnym opóźnieniem rozwoju III sektora.

W KSR dominuje zatrudnienie w I sektorze, przy niewielkim zatrudnieniu w obu pozostałych sektorach, co wynika z ich niedorozwoju, zupełnego braku aktywności w wielu gałęziach przetwórstwa przemysłowego oraz z ogromu zacofania w dziedzinie usług socjalnych, oświatowych i kulturalnych. Należy zwrócić uwagę, ze odsetek zatrudnionych w I sektorze w KSR jest znacznie wyższy niż udział tego sektora w tworzeniu PKB. Wskazuje to jednoznacznie na bardzo niską wydajność pracy – zwłaszcza w rolnictwie.

Struktura zawodowa ludności krajów słabo rozwiniętych wykazuje przewagę ludności rolniczej.

Rozwój społeczno-gospodarczy poszczególnych krajów można podzielić na 3 etapy:

• przedindustrialny (I etap)
• industrialny (II etap)
• postindustrialny (III etap).

Na pierwszym etapie rozwoju głównym źródłem zatrudnienia ludności jest rolnictwo.

Na drugim coraz większą rolę w zatrudnieniu zaczyna odgrywać przemysł i związane z nim działy gospodarki. Na tym etapie najwięcej ludzi pracuje, zatem w zawodach pozarolniczych, zwłaszcza w przemyśle i budownictwie.

Trzeci etap rozwoju społeczno-gospodarczego charakteryzuje się zahamowaniem tempa rozwoju zatrudnienia w przemyśle, a dynamicznym rozwojem zatrudnienia w usługach: w nauce, technice, oświacie, bankowości, ubezpieczeniach, sądownictwie i innych.

Obecnie na świecie obserwujemy bardzo duże zróżnicowanie zatrudnienia w poszczególnych sektorach.
W krajach :

• wysoko rozwiniętych – zatrudnienie w I sektorze wynosi do 10%, w II – 20-30% przy stałym spadku liczby zatrudnionych, w III i IV – ponad 60%;
• średnio rozwiniętych – w I sektorze zatrudnionych jest 10-30%, w II – 20-50%, w III i IV – powyżej 30% ludności;
• słabo rozwiniętych – dominuje zatrudnienie w I sektorze – powyżej 40%, w sektorze II – 10-20%, w III i IV – 10-20%.

Podstawowym źródłem utrzymania ludności oraz czynnikiem wzrostu jej zamożności jest praca zarobkowa. Jednak w zależności od poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego kraju może ona nie zapewnić miejsca pracy ludziom w wieku produkcyjnym. Część ludzi nie znajduje zatrudnienia i tworzy grupę społeczną ludzi bezrobotnych.

Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących jej i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.