Zróżnicowanie ludności ze względu na religię

Religia – to forma świadomości społecznej, obejmująca wierzenia dotyczące genezy i celu istnienia człowieka, ludzkości oraz świata; zwykle jest to wiara w istoty nadprzyrodzone (Boga lub bóstwa) i nieśmiertelność duszy oraz związane z nimi zachowania (tj. kult religijny) i formy organizacyjne (obrzędy).

Religie już w swoich początkach odgrywały ważna rolę jako czynnik w rozwoju cywilizacyjnym świata. Przyjęła rolę społeczną oraz ekonomiczną. Miała ważne miejsce również w kulturze i polityce. Najnowsze wykopaliska archeologiczne pokazują, że pierwsze wierzenia pochodzą z ery neandertalczyków. Na tym polu wiedza o wierzeniach ludzi pierwotnych jest mała. Czwarte tysiąclecie przed naszą erą przynosi ze sobą dzieła, które już są spisane. Z nich dowiadujemy się, że już wtedy religie dobrze się ukształtowały. Na ich rozwój wpływały poszczególne cywilizacje znajdujące się na terenie Bliskiego Wschodu i Egiptu. Objęły swym zasięgiem tereny leżące na obszarach Indusu oraz w Chinach. Na wschodzie rozwijają się religie o skomplikowanym systemie: głównie w Mezopotamii i Egipcie. Ich cechą charakterystyczną jest bogato rozwinięty panteon bóstw. W tym czasie kształtuje się również wyróżniająca się swoim monoteizmem żydowska religia.

Daleki Wschód bardziej obfituje w systemy religijne oparte głównie na założeniach filozoficznych. Często negują one istnienie bóstw. Nieco później ba terenach Bliskiego Wschodu nastąpi przełom religijny zwany niejednokrotnie rewolucja religijną. Początki naszej ery przynoszą ze sobą nową religie, której założycielem jest Jezus z Nazaretu, a jego kontynuatorami uczniowie, których sam wybrał. Uczniowie jego będą starć się rozszerzać poglądy swojego mistrza, w ten sposób narodzi się religia chrześcijańska. Chrześcijaństwo swoimi korzeniami sięga judaizmu oraz obejmuje tereny leżące nad Morzem Śródziemnym. Na terenach Bliskiego Wschodu ukształtował się monoteistyczny islam. Łączy ona dwie tradycje: judaistyczną oraz chrześcijańską. Jej założycielem jest prorok Mahomet. Po pewnym czasie islam swoim zasięgiem opanował Bliski Wschód, przez co stał się jedną z większych religii świata. Drugą w kolejności po chrześcijaństwie. Rozwój religii monoteistycznych w całej Europie oraz na Bliskim Wschodzie spowodował upadek religii charakteryzujących się niespójnym i politeistycznym systemem. Mimo to pozostawił w nowych religiach znikome ślady. Na dalekim Wschodzie nadal rozwijały się systemy religijne oparte na filozofii. Do nich należy: taoizm, potem szintoizm oraz buddyzm. Największe religie dzisiejszego świata to: chrześcijaństwo, w drugiej kolejności islam, następnie buddyzm, systemy religijne Chin, później hinduizm wraz z judaizmem. Są takie miejsca na ziemi, gdzie nie ma rozwiniętych systemów, a ludność lokalna rozwija swoje wierzenia. Do nich możemy zaliczyć tereny Ameryki Południowej, wyspy Oceanii, Afrykę Środkową.

Początek drugiego tysiąclecia przyniósł schizmę, w wyniku, czego kościół podzielił się na rzymskokatolicki związany ściśle z zachodem oraz prawosławny inaczej ortodoksyjny związany ze wschodem. Do tego podziału przyczyniły się występujące rozbieżności kulturowe oraz doktrynalne. Reformacja w XVI wieku doprowadziła do kolejnego rozpadu kościoła tym razem w łonie chrześcijaństwa zachodniego na wiele mniejszych wyznań. Bezpośrednią przyczyną tego rozłamu było wystąpienie Marcina Lutra w Wittenberdze przeciwko sprzedaży odpustom. Reformatorzy nawoływali do odnowy na gruncie moralności w Kościele. Dezaprobata papiestwa oraz wielka nienawiść skierowana przeciwko reformacji doprowadziła powstania kościołów zwanych protestanckimi. W chrześcijaństwie powstały cztery odrębne wyznania. Do pierwszego należy kościół rzymskokatolicki ściśle związany z tradycją pochodzenia łacińskiego, następnie kościół prawosławny z tradycją grecką. Kościoły protestanckie są kościołami opartymi na opozycji szczególnie wyznania rzymskokatolickiego. Z kolei kościoły ormiańskie i koptyjskie swoje korzenie mają w początkach chrześcijaństwa, stały się one przyczyną sporów na tle doktrynalnym, które rozgrywały się w kościele. Prowadzone licznych wojen z Turkami doprowadziło do wyparcia z terenów Bliskiego Wschodu religii chrześcijańskiej. Zasadniczym centrum rozwojowym chrześcijaństwa stała się Europa. Odkrycia geograficzne oraz związana z nimi kolonizacja terenów Nowego Świata i Afryki, pozwoliła wejść chrześcijaństwu na te obszary. Chrześcijaństwo dziś liczy ponad dwa tysiące lat i należy do najbardziej rozwiniętych religii na świecie.

Do największych religii świata zaliczamy:

• chrześcijaństwo,
• islam,
• buddyzm,
• judaizm,
• hinduizm.

Chrześcijaństwo – religia monoteistyczna i rodzina związków wyznaniowych głoszących nauczanie o mesjaństwie i synostwie Bożym Jezusa Chrystusa, jego męczeńskiej i odkupieńczej śmierci oraz zmartwychwstaniu. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia. Chrześcijaństwo jest największą religią na świecie pod względem liczby wyznawców, biorąc pod uwagę wszystkie odłamy wchodzące w jej skład. Szacunkowo oblicza się, że chrześcijaństwo wyznaje ponad 33% ludności świata (około 2,1 miliarda), w tym:

• około 1,1 miliarda - katolicy
• 590 milionów - protestanci, w tym anglikanie – 77 milionów
• ponad 310 milionów - prawosławni,
• około 1,5 miliona - Żydzi mesjanistyczni

Pierwotnie symbolem Chrześcijaństwa była ryba, zaś w III w. stał się nim krzyż. Nawiązano w ten sposób do dwóch pierwszych liter greckich słowa Christos (Χ - chi i Ρ - ro), a następnie również do ukrzyżowania Jezusa Chrystusa.

Dokładne określenie granic tej religii jest kwestią sporną. Ze względów wyznaniowych (lecz nie historycznych) – bywa kwestionowane chrześcijaństwo antytrynitarzy, min. arian, badaczy Pisma świętego, w tym Świadków Jehowy, mormonów – nie uznających dogmatu o Trójcy Świętej. Nie wszyscy zaliczają do wyznań chrześcijańskich niektóre nowe ruchy religijne inspirowane chrystianizmem, po części synkretystyczne, nawet jeśli te wyznania uważają się za chrześcijańskie.

Klasyczny podział dzieli chrześcijaństwo na trzy główne odłamy:

• katolicyzm i starokatolicyzm- obejmujący przede wszystkim Kościół katolicki oraz inne wyznania katolickie, w tym mariawityzm i wyznania starokatolickie, razem ponad miliard wiernych,

• prawosławie - do której zaliczamy prawosławie (właściwe) oraz kościoły wschodnie, razem ponad 300 mln wiernych

• protestantyzm - szereg wyznań wywodzących się z XVI-wiecznej Reformacji, wśród których rozróżnia się kościoły ewangelickie, jak luteranizm, kalwinizm i prezbiterianizm, metodyzm, wyznania ewangeliczne, zwane też przebudzeniowymi, jak baptyzm, adwentyzm i kościoły zielonoświątkowe, a także anglikanizm i wyznania episkopalne. Osobną kategorię stanowi unitarianizm. Do kościołów protestanckich zalicza się też najstarsze z nich, jeszcze przedreformacyjne zbory waldensów i husytów, istniejące od czasów średniowiecznych heretyków i myślicieli: Piotra Waldo i Jana Husa.

Wyznania chrześcijańskie tworzą jedną z największych religii, szczególnie liczną w Europie oraz na terenach skolonizowanych przez Europejczyków - w Ameryce i Australii. Bardzo trudno jest szacować dokładną liczebność wyznawców, ponieważ wiele z tych wyznań, w szczególności katolicyzm, praktykuje chrzest niemowląt i uważa każdego ochrzczonego za swojego wyznawcę, nawet jeżeli został on członkiem innego Kościoła czy nawet religii. Jedynym sposobem na opuszczenie Kościoła za życia jest apostazja.

Islam – to religia monoteistyczna, założona przez Mahometa w VI wieku, w południowej Arabii. Muzułmanie wyznają wiarę w Allacha jako jedynego boga, a świętą księgą jest tu Koran. Mocno podkreśla się jedność boga – Allacha i wiarę, że nikt i nic nie powinno być czczone wraz z nim. Bóg widziany jest jako stwórca, dawca życia i ten, co życie odbiera, jako zupełnie niepodobny do jakiejkolwiek istoty. W meczetach (islamskich świątyniach) modlitwy prowadzi imam (każdy muzułmanin-mężczyzna może pełnić funkcję imama, zazwyczaj jednak meczety mają profesjonalnych imamów, którzy mogą wygłaszać kazania, nauczać, dawać śluby i prowadzić uroczystości pogrzebowe). Świętym miastem jest Jerozolima oraz Mekka, do której każdy muzułmanin powinien raz w życiu odbyć pielgrzymkę. Jest to bowiem jeden z podstawowych filarów religii islamskiej (pozostałe filary to: post, modlitwa, jałmużna, publiczne wyznawanie wiary). Islamskie prawo to „szari’at”, czyli „wysoka droga” i wzdłuż tej drogi Allach nakazuje poruszać się muzułmanom. Za jego łamanie zostały ustanowione surowe kary, np. obcięcie dłoni za kradzież.

Islam najszybciej spośród wszystkich religii zdobywa nowych wiernych. 30 marca 2008 dziennik Corriere della Sera powołując się na Rocznik Papieski (Annuario Pontificio) na 2008 podał informację, iż Watykan po raz pierwszy oficjalnie przyznał, że liczba wyznawców islamu przekroczyła liczbę członków Kościoła rzymskokatolickiego (obecnie katolicy stanowią 17,4% ludności świata, a muzułmanie 19,2%)[1]. Za główną przyczynę tego zjawiska uważa się dynamiczny przyrost naturalny w krajach islamskich przy jednoczesnym spadku liczby urodzeń w krajach chrześcijańskich (wyjątkiem mogą być jedynie kraje Ameryki Łacińskiej). Należy jednak przy tym pamiętać, że członkowie Kościoła rzymskokatolickiego stanowią jedynie pewien procent chrześcijan (przy uwzględnieniu członków Kościoła prawosławnego, Kościołów protestanckich i anglikańskich chrześcijanie stanowią 33% światowej populacji), dlatego też chrześcijaństwo nadal stanowi największą religię świata. Islamiści zamieszkują głównie Irak, Liban, Pakistan i Indie oraz część zachodniej Europy (np. Francja, Niemcy i Wlk. Brytanię).

Buddyzm jest religią monoteistyczna, powstałą w Indiach w V wieku p.n.e. Jej założyciel Budda głosił, iż człowiek powinien wyrzec się doczesnych pragnień, a także okazywać życzliwość, współczucie i radość w stosunku do innych. Wszystkie założenia religijne Buddy zostały spisane w mahajanie (świętej księdze buddystów). Modlitwy odbywają się w klasztorach i prowadzone są przez mnichów. Nauki buddyzmu (zwane „Dharma”) wyróżniają się tym, że jak nauczał Budda, nie ma stałego „ja”. Nauki Buddy podkreślają, że absolutnie nic nie istnieje trwale, że jest tylko nieustanna zmiana. Inspirujące opowieści o poprzednich inkarnacjach Buddy, ludzkich lub zwierzęcych, są ulubioną metodą nauczania buddyzmu. Oświecenie można osiągnąć najlepiej, gdy człowiek, naśladując Buddę, zostanie mnichem (przestrzeganie surowej dyscypliny, jedzenie ofiarowanego pożywienia, życie w celibacie i nie szkodzenie istotom żywym).

Dziś buddyzm został spopularyzowany na całym świecie i liczba jego wyznawców to 310 mln., z czego najwięcej zwolenników znajduje się w Korei, Japonii, Indiach, Chinach i Neapolu. Wśród wyznawców trwa dyskusja o przyszłe roli i kierunkach jego rozwoju. Niektórzy twierdzą, że buddyzm musi odsunąć się od spraw świata i że angażowanie się w życie społeczne jest sprzeczne z „drogą środka”. Inni sądzą, że korzystając z nauk Buddy można stworzyć lepsze społeczeństwo. Ludzie współcześni widzą atrakcyjność buddyzmu w tym, że podkreśla on zasługi człowieka w życiu poprzednim.

Rozmaite doktryny i odłamy buddyjskie szukają różnych ścieżek osiągnięcia oświecenia i mają rozmaite teorie na temat tego, kto i jak może ten stan osiągnąć. Sam Budda Śiakjamuni udzielał nauk o różnym stopniu złożoności i charakterze, przeznaczonych dla różnych odbiorców. Nauki te stanowią podstawę rozmaitych tradycji. Obecnie możemy wyróżnić kilka głównych tradycji:

• Theravada ("Droga Starszych" - nieprawidłowo nazywana hinajaną) - jedyna szkoła jaka przetrwała spośród szkół wywodzących się z tradycji Sthaviravada,
• Mahajana (Wielki Pojazd, Wielka Droga),
  • Chan (jap. zen)
  • Zen (tradycja japońska)
  • Sǒn (tradycja koreańska)
  • Amidyzm
• Wadżrajana (Tantrajana, Mantrajana, Diamentowy Pojazd, Diamentowa Droga)
  • Nyingma
  • Kagyu
  • Sakya
  • Gelug
  • Singon (Shingon)

Judaizm – kolejna religia monoteistyczna, powstała w Palestynie i obecnie zrzesza 17 mln. wyznawców. Jej założycielem był Abraham, któremu (przez objawienie) Bóg nakazał czcić tylko jego i nie uznawać żadnych innych bóstw. Główne zasady religii zostały przyjęte w czasach Mojżesza. Religia żydowska jest oparta na wierze w jednego Boga, Stwórcę i Pana Wszechświata, którego specjalny związek z Żydami polega na przyjęciu przez naród żydowski wiernego wypełniania praw boskich. Choć judaizm oczekuje od nie-Żydów przestrzegania pewnych podstawowych praw etycznych, nie uważa jednak rytuału żydowskiego za obowiązujący i nie chce nikogo nawracać. Bóg obiecuje bowiem wszystkim ludziom sprawiedliwym miejsce w świecie, który nadejdzie, gdy Mesjasz (tj. „Pomazaniec”) zapoczątkuje wiek powszechnego pokoju i bezpieczeństwa. Jedyny żydowski Bóg to Jahwe, a szlachetne prawdy wiary zawarte są w Talmudzie, Torze i Starym Testamencie. Rabini (czyli nauczyciele i znawcy Tory) modlą się z wiernymi w synagogach (domach modlitwy). Głównym miastem ich kultu jest Jerozolima. W życiu kierują się 10 przykazaniami. Ortodoksyjny judaizm uważa, że wszelka władza religijna pochodzi z objawienia, tak jak zostało to wyrażone w Torze, czyli w pierwszych pięciu księgach hebrajskiej Biblii. Wyznawcy tej religii zamieszkują Bliski Wschód, Afrykę i Europę Północną.

Hinduizm – religia indyjska, kontynuacja braminizmu, powstała około V wieku p.n.e. Wyznaje wiarę w jednego boga (monoteizm) w wielu postaciach, np. Wisznu czy Sziwy. Świętymi księgami są: Księgi Wedy i Księga Manu oraz eposy Ramajana i Mahabharata.

Według wyznawców hinduizmu świat odradza się w kolejno po sobie następujących cyklach. Każdy człowiek w kolejnych swoich wcieleniach doskonali swój karman – co może trwać nawet tysiące lat – by w końcu uwolnić się z kołowrotu egzystencji.

Adoracja i kult bóstw odbywają się we wspaniałych świątyniach, a towarzyszą im złożone ceremonie prowadzone przez kapłanów – braminów.

Hinduizm określa także strukturę społeczną ze ściśle wydzielonymi kastami, a jej członkom nie wolno wykraczać poza granice kasty, co wpływa także na obyczajowość i życie codzienne. Hindusi dażą ogromnym szacunkiem swych przywódców religijnych i nauczycieli „guru”, a za ideały uważają celibat i ascetyzm (wyrzeczenie się przyjemności i luksusu).

W większości domów istnieje wydzielone miejsce kultu, gdzie członkowie rodziny, składają w ofierze pożywienie, kwiaty, gdzie palą kadzidła i świece. Wielu Hindusów pielgrzymuje też do głównych ośrodków religijnych (np. Varanagi), by zanurzyć się w świętych wodach Gangesu. Ciała zmarłych poddawane są tam kremacji, a prochy wrzucane do rzeki.W Indiach i płd-wsch. Azji żyje 700 mln. wyznawców hinduizmu.

Różnice występujące w poszczególnych religiach

Największe opisane przeze mnie religie powstały w różnych okresach historii,
bowiem buddyzm, judaizm i hinduizm pojawiły się przed narodzinami Chrystusa, natomiast chrześcijaństwo i islam to religie naszej ery, która została zapoczątkowana właśnie narodzinami Jezusa Chrystusa. Autorami tych wierzeń byli konkretni ludzie, którzy żyli w różnych krajach, na różnych kontynentach (jedynie hinduizm nie wyszczególnia konkretnego założyciela, gdyż był to odłam istniejącej już wcześniej, innej religii).

Wyznawcy poszczególnych religii modlą się i żyją zgodnie z własnymi, odrębnymi przepisami zawartymi w świętych księgach, których treść przekazywana jest wiernym przez różne osoby duchowne. Duże liczby wyznawców opanowały dziś zupełnie inne zakątki świata, budując różnorakie miejsca kultu (świątynie).

Przepisy i nakazy religijne większości wyznań nakazują swym członkom szerzenie wiary, nawet orężnie (tzn. wojnę z niewiernymi, czyli wyznawcami innych religii). Jedynie chrześcijaństwo zabrania takich praktyk, a co więcej nakazuje chrześcijanom miłość swych nieprzyjaciół (miłość bliźniego).

Podobieństwa wymienionych wyznań

Wszystkie opisane przeze mnie wyznania mają charakter monoteistyczny, czyli głoszą wiarę w jednego Boga, który niekiedy występuje pod kilkoma postaciami lub wcieleniami. Cześć Bogu oddawana jest w przepięknych miejscach kultu (świątynie), gdzie odprawia się uroczyste obrzędy i nabożeństwa. Każde wyznanie (z wyjątkiem buddyzmu, gdyż tutaj jest wiele takich miejsc) posiada główne miejsce (miasto) kultu, a judaizm i chrześcijaństwo za takie właśnie miasto uważają Jerozolimę.

Prawdy wiary i przepisy życia wiernych zapisane są w tzw. świętych księgach, których wyjaśnianiem zajmują się specjalnie do tego celu wyznaczone osoby. Przewodnicy religijni oraz osoby duchowne zanoszą też w imieniu wierzących modły do ich bogów.

Każde wyznanie zrzesza miliony wiernych, żyjących w wybranych krajach świata.