Buddyzm dziś

Buddyzm jest jedną z religii uniwersalistycznych, narodził się w Indiach w V wieku pne. Twórcą buddyzmu był żyjący w latach 560 (inne źródła podają datę 525 rok pne) do około 480 pne Siddharha Gautama zwany Buddą, czyli Przebudzonym. Żył on na terenie Indii i tam rozpoczął głoszenie swojej nauki. Dziś na terenie Indii buddyzm został wyparty przez hinduizm, ale nadal znajduje liczną grupę wyznawców.

Buddyzm głosi następującą naukę:

• bogowie nie mają znaczenia dla człowieka w drodze doskonalenia się i uwolnienia od cierpienia,
• celem życia człowieka jest wyzwolenie się z kręgu wcieleń (cierpienia) i osiągnięcie spokoju,
• najlepszą droga do uzyskania spokoju przez człowieka jest izolacja od świata,
• samodoskonalenie duchowe sprzyja osiągnięciu coraz wyższego bytu i wędrówce ku nirwanie,
• człowiek, powinien pozbyć się wszelkich pragnień, osiągając w ten sposób absolutną mądrość, prowadzącą do nirwany,
• buddyzm wyróżnił trzy postacie zła, które mają wpływ na koło życia człowieka jest to: żądza, nienawiść i zaślepienie,
• do królestwa bogów dostają się ci, którzy zdobyli dostatecznie dużo dobrego karmana (odpłata za czyny),
• człowiek składa się z pięciu czynników tj.: ciało, odczucia, spostrzeżenia, popędy i świadomość, które łącznie budują iluzoryczną świadomość „ja”. Ciało (według Buddy) jest jedynie powłoką i zbiorem nieczystości, podobnie odczucia i spostrzeżenia,
• źródłem objawienia nie jest Bóg, ale człowiek, który dzięki medytacji osiąga stan przebudzenia.

Buddyzm nie wyjaśnia problemu pochodzenia człowieka, ignoruje podziały społeczne

w państwie, nie uznaje wyższości jednego narodu nad innym. Buddystom nie można zarzucić udziału w działaniach zbrojnych, ponieważ głosi pacyfizm. W krajach, w których na przestrzeni wieków pojawiał się buddyzm uznawano języki tamtejsze i rodzime. Pozwoliło to zrozumieć wykładnię religii, a jednocześnie zaszczepiało ideały dobra i sprawiedliwości wśród wiernych, dlatego też religia buddyjska zyskiwał szybko popularność.

Doktrynę buddyzmu charakteryzuje duża pobłażliwość i tolerancja wobec innych, dlatego nigdy nie stał się jedną i niezmienną prawdą. Tylko tradycyjne rozumienie buddyzmu próbuje się adaptować do dzisiejszej wizji świata, nowoczesne nurty są mniej tolerancyjne. W wielu krajach np. Kambodża, Laos buddyzm jest uznany za religię państwową.

Religia Buddy dopuszczał różne sposoby interpretowania swoich zasad, dlatego wyodrębniło się wiele grup i sekt. Powstał m. i. n. dwa kierunki zwane: „Mały Wóz” i „Wielki Wóz”. „Mały Wóz” to kierunek konserwatywny w buddyzmie, skupiający zwolenników bezpośrednich uczniów Buddy, akceptujący wyższość życia zakonnego nad świeckim. „Wielki Wóz”, to kierunek postępowy, otwarty na zmiany i przyjmowanie tego co niesie współczesny świat.

W obu kierunkach buddyzmu zachowała się jedyna zorganizowana instytucja, czyli klasztory – męskie i żeńskie. Większość zasad praktykowanych w klasztorach pochodzi bezpośrednio od Buddy, nieliczne tylko są wprowadzone przez jego uczniów. Mnisi wyznają cztery reguły życia:

• Mnichowi nie wolno utrzymywać żadnych stosunków seksualnych.
• Mnichowi nie wolno niczego przyjmować, co mu nie zostanie dobrowolnie dane.
• Mnichowi nie wolno wyrządzać krzywdy żadnej żyjącej istocie.
• Mnichowi nie wolno się chwalić, że ma jakieś nadludzkie zdolności.

Od powyższych reguł były nieliczne wyjątki. Życie zakonne koncentrowało się wokół rozwoju przyjaznych uczuć wobec wszelkich stworzeń, praktykowaniu metod prowadzenia medytacji oraz uczeniu się sztuki panowania nad zmysłami. Mnicha obowiązywało i obowiązuje do dziś  ubóstwo, posiadał tylko osiem własnych rzeczy (szatę, miskę brzytwę, igłę, pas i chustkę do filtrowania wody). Każdego mnicha obowiązuje posłuszeństwo względem mistrza – „ guru”, oprócz tego istnieje lista około dwustu zakazów, regulujących ich życie. W klasztorach buddyjskich obowiązuje ściśle określony porządek dnia: mnisi stają często przed światem, gromadzą się na wspólnej medytacji i nabożeństwie. Formy medytacji są różne i tak np. japońscy mnisi zen siedzą godzinami w milczeniu i medytują, zaś tybetańscy lamowie przy użyciu różnych obrazów i posągów, które pomagają w wyobrażeniach recytują mantrę. Główny posiłek spożywa się po zebraniu jałmużny, pokarm ma służyć jako przedłużenie życia, nie przyjemność. Dzień kończy się około godziny 22.

W buddyzmie istnieją także klasztory damskie, chociaż kobiety są uznawane za zło

i niebezpieczeństwo w rozwoju duchowym mężczyzn. Wśród mnichów therawady istnieje do dziś zwyczaj odmawiania równouprawnienia kobietom, mniszkom, natomiast w krajach gdzie rozwinął się kierunek buddyzmu zwany mahajana mnisi i mniszki maja takie same prawa.

Współcześnie wyróżnia się powstałe jeszcze w średniowieczu podział na trzy główne kierunki buddyzmu tj.:

• hinajanę, (Gorszy Wóz, Niższy Wóz, Mały Wóz), często nazywany też therawada jest to obecnie najstarszy i najbardziej tradycyjny odłam buddyzmu. Według postanowień zjazdu buddystów w 1950 roku termin ten nie powinien być używany, gdyż jest niepoprawny. Według zwolenników tego nurtu nie ma bogów, a Budda był jedynie wzorem do naśladowania. Zgodnie z zasadami tej szkoły, osiągnięcie oświecenia jest bardzo rzadkie jednak każdy powinien do tego dążyć. Źródłem wszelkiego zła jest myślenie, jakoby jednoosobowe ja był trwałe, z tego tez wynika wszelkie cierpienie. Nurt therawady postuluje w pierwszej kolejności zajęcie się własnym wyzwoleniem i osiągnięcie stanu arhata (od pālijskiego araha = godny).
• Mantrajanę kierunek, który rozwinął kult siakti, towarzyszek Buddów i bodhisattwów. Szczególnie podkreśla rolę kultu i magicznego działania. Magia polega na używaniu dość często mantry (zaklęć zwanych też dharani).
• mahajanę (nazywany niekiedy „buddyzmem północnym”). Jest głównie doktryną filozoficzno-etyczną, która nie uznaje istnienia substancji w rzeczywistości,  a jedynie maję (ułudą, magia, zewnętrzną energią).

• lamaizm, inaczej buddyzm tybetański i mongolski. Ukształtował się ostatecznie na przełomie XIV i XV wieku. Twórcą lamaizmu był Tsongkhap i założony przez niego odłam buddyzmu dGe-lugs-pa („oddanych zasadom cnoty”), łączy w sobie wiele odłamów buddyzmu, bardzo ważną postacią jest dalajlama. Według wierzeń buddyjskich dalajlama jest jedną z istot, która po śmierci wybiera świadomie postać ludzką (tulku). Uważa się, że tulku w przeciwieństwie do innych istot może się odradzać. Podstawowym dogmatem wiary jest przestrzeganie nakazów moralnych oraz słuchanie nauki lamy znającego doskonale doktrynę i składanie ofiar na utrzymanie klasztorów. Obecny dalajlama jest czternastym z kolei (Dainzin Gyaco) wcieleniem tej samej osoby.
•  zen jest to nurt w buddyzmie, choć jest też przez niektórych na Zachodzie Europy rozumiany jako filozofia. Powstał na terenie Chin, następnie, przedostał się do Japonii, Korei i Wietnamu. Dziś szkoły zen można znaleźć na całym świecie. W Polsce istnieje kilka ośrodków tej religii (Główna Świątynia Do Am Sah mieści się w Warszawie), a oprócz tego istnieje kilka grup zen m. i. n. w Częstochowie, Toruniu, Katowicach i Wrocławiu. Oto typowe wyjaśnienie czym jest zen tłumaczone przez mistrza Seung Sahna: Wszyscy na tym świecie szukają szczęścia na zewnątrz, a nikt nie rozumie swojego własnego wnętrza. Każdy mówi „ja” „ja chcę tego", „ja jestem jak tamto”. Ale nikt nie rozumie tego „ja”. Gdy się urodziłeś to skąd przyszedłeś? Gdy umrzesz, dokąd pójdziesz?
• Jeżeli będziesz uczciwie pytał: „Kim jestem?” wtedy wcześniej czy później trafisz na ścianę, gdzie całe myślenie jest odcięte. Nazywamy to „umysłem nie-wiem”. Zen jest utrzymywaniem tego umysłu „nie-wiem” zawsze i wszędzie.
• amidyzm według encyklopedii PWN jest ,,najpopularniejszą formą buddyzmu japońskiego; wiarą w nieograniczone miłosierdzie Buddy Amidy (Amitabha), który jest bóstwem i przedmiotem czci; upowszechnił się XI - XIV wieku obecnie w Japonii występuje cztery sekty tej formy buddyzmu.” Amidyzm występuje również
• w Chinach, gdzie oddaje się cześć i sprawuje kult Buddy Amidy.

Współcześnie wyodrębniły się dwa najważniejsze obszary występowania buddyzmu tj:

• obszar Azji południowo – zachodniej (mowa tu o Indiach, Birmie, Cejlonie, Syjamie, Indochinach, oraz Archipelagu Malajskim),
• obszar Azji północno – wschodniej (mowa o Azji Środkowej, Chinach, Tybecie, Korei i Japonii).
• W ciągu wieków buddyzm rozprzestrzenił się również na wszystkie kontynentu i tak :
• w Ameryce Północnej znajduje się dziś 0,5 % co stanowi 1,3 mln ludności buddyjskiej;
• w Ameryce Południowej wyznawcy buddyzmu stanowią 0,02 % (80 000) ludności;
• w Afryce 0,01% (50 000) ludności;
• w Europie 0,2 % (1 mln) ludności;
• w Rosji i dawnych obszarach ZSRR 0,2% (500 000) ludności;
• w Oceanii 0,3% (90 000) ludności;

najwięcej wyznawców znajduje się oczywiście w kolebce buddyzmu, czyli Azji 13 % (400 mln) ludności.

Wśród krajów azjatyckich gdzie buddyści stanowią powyżej 35% ludności należy wymienić: Mongolię, Koreę, Japonię, Wietnam Laos, Birmę, Tajlandię i Nepal. Pozostałe państwa, w których odsetek buddystów jest wysoki to: Chiny, Cejlon, Kambodży oraz Indie. Liczbę wszystkich wyznawców buddyzmu szacuje się na ok. 300 mln, co stanowi 12% liczby ludności świata. Dużą rolę w rozwoju religii buddyjskiej odegrał Światowy Parlament Religii, który miał miejsce w1893 roku w Chicago, podczas spotkania głoszono odczyty i wymieniano poglądy na temat różnych możliwości i form wierzeń.

W XX wieku buddyzm dotarł na Zachód, a setki tysięcy ludzi stali się buddystami. Silny wpływ na rozwój tej religii w Niemczech miał muzyk Anton W. F. Gueth (1887 – 1957), który został mnichem na Cejlonie. Zainteresowania buddyzmem wzrosły w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wraz z rozwojem ruchu hipisowskiego, gdyż ten wzmagał pragnienie poznania i doznania samego siebie. Wielu buddystów podróżowało w tym czasie po Europie i Stanach Zjednoczonych i odwrotnie wiele osób wyjeżdżało na wschód, aby szukać ciekawych rozwiązań religijnych. W latach osiemdziesiątych kolejny raz znacznie wzrosła liczba wyznawców Buddy w Niemczech, osiedlali się tam, wznosili świątynie i sprawowali kult. Po przyznaniu Nagrody Nobla Dalajlamie w 1989 roku w szybkim tempie wzrosło zainteresowanie buddyzmem, pojawiały się publikacje i opinię na temat wiary buddyjskiej. Do dziś liczba zwolenników Buddy systematycznie wzrasta.

W Polsce swoich wyznawców znalazł buddyzm tybetański oraz zen. W 2000 roku zarejestrowano na terenie naszego państwa trzynaście wspólnot buddyjskich. Największą liczbę członków odnotowuje Szkoła Zen Kwam UM, jest zarejestrowanych około 600 członków. Oprócz zen istnieje jeszcze Polska Unia Buddyjska, zrzeszająca związki buddyjskie.