Charakter protestantyzmu

Termin „protestantyzm” pochodzi od protestu złożonego przez zwolenników Marcina Lutra 6 księstw i 14 miast w 1529 roku podczas obrad sejmu w Spirze. Protest był zorganizowany przeciw uchwale cesarza, zabraniającej przechodzenia na luteranizm i rozpowszechnianie nauk Lutra.

Przyczyny powstania protestantyzmu widoczne są jeszcze w średniowieczu świadczą, o tym poglądy : Marceliusza Padwy, Jana Wilklefa, Jana Husa, w końcu Marcina Lutra. Jednak najszybciej protestantyzm rozwinął się podczas reformacji w XVI wieku, na gruncie Kościoła katolickiego. Dla określenia innowierców używa się często nazwy kościół ewangelicki, ponieważ za główne źródło wiary wierni uznają Ewangelie. Do dziś istnieje około dwa tysiące różnych ugrupowań i kościołów chrześcijańskich wpisanych w nurt protestancki np. : luteranie, kalwini, zwinglianie (Ulrich i Zwingli), anglikanie, następnie anabaptyści, mennonici, unitarianie, huteryci i amisze – purytanie, pietyści, metodyści, kwakrzy (pochodzący od anglikanizmu), independenci. W XIX wieku pojawili się m. i. n: mormoni i świadkowie Jehowa, a w wieku XX. liczne Kościoły ewangeliczne (np. Kościół Chrystusowy, ewangeliczni chrześcijanie) i zielonoświątkowe (zielonoswiadkowcy).

Podobieństwa i różnice między Kościołem katolickim, a luteranami, który zapoczątkował protestantyzm są nastepujące:

• luteranie podobnie jak katolicy uznają za źródło wiary Biblię, która zawiera objawione słowo Boże, spisane przez proroków pod natchnieniem Ducha Świętego.
• Dla luteran najważniejsze jest osobiste rozumienie Pisma Świętego, świadczy ono o indywidualnym poszukiwaniu prawdy.
• Sakramenty nie są środkiem do zbawienia, jedynie przejawem zewnętrznym wiary. Luteranie podobnie jak pozostali protestanci akceptują jedynie chrzest i eucharystię.
• Kapłaństwo polega na przewodniczeniu wspólnocie wiernych, kapłan nie jest pośrednikiem pomiędzy wiernymi, a Bogiem.
• Kościół jest wspólnotą wierzących.
• Luteranie podobnie jak prawosławni przyznają władzy świeckiej możliwość opieki nad wiernymi.
• Według statystyk współcześnie istnieje około 80 milionów luteran, większość z nich zamieszkuje Niemcy i państwa skandynawskie. Ponadto występują w USA, Azji, Afryce oraz Ameryce Północnej.

Ewangelicyzm

• Luteranizm,
• Kalwinizm,
• Metodyzm,
• Husytyzm,
• Waldensi.

Ewangelikalizm

• Kościoły Chrystusowe,
• Adwentyści,
• Bałtyści,
• Kwakrzy,
• Zielonoświątkowcy (pentakostalizm),
• Salwacjonizm.

Pomimo takiej różnorodności powyższe kierunki łączy wiele wspólnego np.:

• Biblia jest jedynym źródłem objawienia, dlatego ograniczone jest znaczenie Tradycji chrześcijańskiej.
• Człowiek dostępuje usprawiedliwienia wyłącznie dzięki łasce.
• Bardzo ważną sprawa jest indywidualna świadomość religijna.
• Brak kapłanów - pośredników miedzy człowiekiem a Bogiem .
• Odrzucenie sakramentów z wyjątkiem chrztu i eucharystii (pod dwiema postaciami).
• Brak uznania kultu Matki Bożej, świętych i relikwii.
• Nieuznawanie zakonów, celibatu i odpustów.

Tak duży podział wśród chrześcijan jest źródłem rozwoju ruchu ekumenicznego. Już w 1910 roku na terenie Edynburga odbyła się Światowa Konferencja Misyjna, która zapoczątkowała ruch ekumeniczny. W konferencji licznie brali udział przedstawiciele kierunków protestanckich.

W 1948 roku w Amsterdamie powstała Światowa Rada Kościołów, która stała się pierwsza po zakończeniu II wojny organizacją ekumeniczną wśród chrześcijan, do dziś liczy około trzystu członków. W 1961 roku nastąpiła fuzja z Międzynarodową Radą Misyjną. Do Światowej Rady Kościołów przystąpiły także liczne Kościoły prawosławne i starokatolickie. W 1973 roku podpisano wśród protestantów Konkordię leuenberską, która zapoczątkowała tzw. Leuenberskiej Wspólnocie Kościołów uznającą tzw. wspólnotę ołtarza i ambony. Ruch ekumeniczny ożywił się po zakończeniu II Soboru Watykańskiego, (na którym wydano Dekret o ekumenizmie) oraz pod wpływem działań papieża Jana Pawła II.

W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku doszło do szeregu działań wzmacniających ruch ekumeniczny, jednak ostatecznie nie przezwyciężono różnic doktrynalnych , w związku z czym sprawa jest otwarta do dziś .

Rozwój ruchu misyjnego w XX wieku, wśród zwolenników protestantyzmu doprowadził do powstawania lokalnych kościołów protestanckich  na terenie Ameryki Południowej, Azji i Afryki. Według danych szacunkowych ocenia się, że liczba protestantów wynosi dziś około 420–640 mln.