Gdyby należało omówić ten temat z punktu widzenia Kościoła powszechnego pewnie na uwagę szczególną zasługiwałoby olbrzymie na znaczenie Soboru Watykańskiego II obradującego w latach 1962 – 1965, ponieważ przyniósł on dla Kościoła niemalże rewolucyjne zmiany. O wiele łatwiej będzie dokonać analizy powyższego tematu z punktu widzenia jednego państwa np. Polski.
Państwo polskie przeszło w XX wieku szereg przemian politycznych, społecznych, kulturalnych , a co za tym idzie i religijnych. Miało to oczywiście związek z wieloma faktami np. odzyskanie niepodległości po 123 latach niewoli, I i II wojna światowa, system socjalistyczny w końcu zwycięstwo ruchu solidarnościowego i budowa podstaw państwa demokratycznego. Nie były to łatwe wydarzenia, wielu Polaków utraciło życie dla obrony wolności, wiary i Polskości. W tym czasie były też momenty bardzo radosne i pełne nadziei , myślę tu oczywiście o wyborze Karola Wojtyły na stolicę Piętrową i o całym dwudziestosiedmioletnim pontyfikacie Jana Pawła II. Olbrzymi wpływ na przemian w kościele katolickim na terenie polskim miały wydarzenia związane z Soborem Watykańskim II. W omawianym okresie funkcje prymasa Polski pełnili kolejno:
- W latach 1914 – 1915 Edward Likowski,
- 1915 – 1926 Edmund Dalbor,
- 1926 – 1948 August Józef Hlond,
- 1948 – 1981 Stefan Wyszyński,
- 1981 – do dziś Józef Glemp.
Pośród wymienionych osób bardzo duże znaczenie przypisuje się Augustowi Józefowi Hlondowi oraz Stefanowi Wyszyńskiemu, a to z powodu takiego, że przyszło im stać na czele Kościoła w najtrudniejszych dla narodu chwilach, takich jak II wojna światowa i komunizm. Obaj wywiązali się ze swoich zadań wzorowo okupując to wielkim cierpieniem , ale jednocześnie przygotowali grunt do wyboru jedynego Polaka na stolicy w Watykanie mowa tu oczywiście o decyzji konklawe z dnia 16 października 1978 roku i wyborze Karola Wojtyły. On sam wobec Stefana Wyszyńskiego wypowiedział zdanie: „Nie było by tu mnie bez twojej wiary”.
Kościół Polsce XX wieku przeszedł bardzo trudny czas związany z utworzeniem po II wojnie światowej systemu tzw. demokracji ludowej, a następnie socjalizmu. W tym okresie szczególnie w dobie stalinizacji, nasiliły się prześladowania wobec Kościoła np. dekretem z VIII 1949 roku ograniczono swobody zakonów kongregacji duchownych i stowarzyszeń, do walki z duchownymi powołano Komisję Księży przy Związku Bojowników o Wolność i demokrację tzw. księży patriotów którzy szli na pełną współprace z władzą. Innym przykłady niech będzie rok1950, kiedy państwo przejęło majątki i nieruchomości ziemskie Kościoła Katolickiego. W tym samym roku podpisano porozumienie państwo – Kościół , regulujące stosunki wzajemne, ale nieprzestrzeganie tej ustawy pociągnęło za sobą takie skutki jak np.: powołanie Urzędu do spraw Wyznań, który organizował procesy pokazowe wobec księży pod zarzutem szpiegostwa na szkodę Polski. Jesienią 1953 roku odbył się proces biskupa kieleckiego CZ. Kaczmarka skazanego na 12 lat więzienia. Kolejnym skutkiem sprzeczności na płaszczyźnie państwo – Kościół było aresztowanie Prymasa Stefana Wyszyńskiego w roku 1953 do 1956 roku. Pomimo tego Kościół prowadzony przez Prymasa Tysiąclecia nie ugiął się, a wręcz przeciwnie, w kolejnych latach służąc narodowi wspierał ruch demokratyzacji naszego państwa.
Przemiany w Kościele katolickim na terenie Polski przyjęły bardzo ciekawy obraz kiedy Karol Wojtyła został wybrany na papieża. Wierni bez skrępowania, chociaż dalej bez aprobaty władz wyrażali swoją miłość do Ojca Świętego, który od początku swojego pontyfikatu zaczynając od pierwszej pielgrzymki w 1979 roku poprzez kolejne liczne nauczał jak należy postępować we współczesnym świecie. W nowym XXI wiecznym Kościele jest w dalszym ciągu wiele zjawisk trudnych, chociażby lustracja, jednak dzięki wielkiemu zaangażowaniu duchownych w prace z młodzieżą nie ustaje nadzieja na „ wiosnę w Kościele”, o której tyle mówiła nasz rodak Jan Paweł II.
- Charekter przemian w kościele katolickim w Polsce