Postępowanie rycerzy w Europie średniowiecznej opierało się na specjalnym etosie rycerskim. Etos (z greki: ethos - zwyczaj, obyczaj) jest to zbiór obyczajów, norm, wartości, wzorów postępowania składających się na styl życia i charakter stanu rycerskiego, określający odrębność tej grupy. Etos rycerski uwzględniał kodeksu rycerskiego, czyli niepisanego zbioru zasad etycznych, moralnych i zawodowych. Przestrzeganie kodeksu rycerskiego zapewniało dobra opinię o danym rycerzu oraz godne życie. Kodeks rycerski zawierał następujące zasady:
- Bądź zawsze oddany Bogu, Ojczyźnie, Panu.
- Nigdy nie bądź tchórzliwy.
- Bądź ambitny i podążaj do celu.
- Przegrane bitwy znoś z honorem.
- Bądź wzorem dla innych.
- Szanuj ludzi wokół siebie.
- Dobro i prawość przed niesprawiedliwością broń.
- Bądź hojny dla ludzi w potrzebie.
- Bądź wierny swym zasadom i ideałom.
- Nie krzywdź słabszych.
Etos średniowiecznych rycerzy posiada korzenie, sięgające aż do Grecji epoki archaicznej. Ponieważ już wówczas ludzie związani z walką, byli zobowiązani zbiorem niepisanych praw (np. etos wojowników opisywanych przez Homera). Początkowo w feudalizmie rycerze hołdowali takim wartością jak: siła fizyczna, duma czy odwaga, z czasem w wyniku oddziaływań Kościoła i literatury zaczął ewoluować w kierunku wartości wyższych, jak odwaga, waleczność, poczucie sprawiedliwości.
Źródłem wiedzy na temat etosu są francuskich romans courtois, czyli powieści dworne oraz odwołujące się do nieco wcześniejszych chanson de geste (epika rycerska), czyli opowieści o rycerskich czynach.
Najważniejsze kryteria etosu rycerskiego:
- dobre urodzenie – bardzo dobrze było widziane legitymowanie się przez rycerza drzewem genealogicznym, bowiem stanowiło to powód do dumy i określało wysoką pozycję społeczną;
- solidarność – chodziło tu o solidarność w obrębie stanu rycerskiego, urzeczywistnieniem tej zasady było tworzenie bractw, a następnie towarzystw rycerskich;
- hojność – rozrzutności była mile widziana, ponieważ stanowiła element opisywanych chwalebnych czynów rycerza. Rycerz winien być szczególnie hojny dla Kościoła, wdów oraz sierot i trubadurów, którzy rozsławiają jego imię;
- żądza sławy – jedna z cech rycerzy, która zdobywali zarówno podczas ćwiczeń, turniejów jak i podczas wojny;
- odwaga – to kryterium zrozumiałe samo przez się dla wojownika. Jednak rycerze często szarżowali tą cechą, po to by zdobyć jeszcze większą sławę, nawet jeśli wyczyn zagrażał życiu. Dla rycerza ważna była nie tyle walka i zwycięstwo, ile styl w jakim to zwycięstwo został odniesione;
- wierność danemu słowu – rycerz nie mógł dopuścić, żeby słowo dane ( szczególnie swojemu seniorowi ) nie było dotrzymane. Nieco inaczej wyglądało to w stosunku do poddanych. Sprzeniewierzenie się danemu słowu oznaczało plamę na honorze;
- etyka walki – obok odwagi to najważniejsze kryterium etosu rycerskiego, rycerz dbał o równość walki i szacunek do przeciwnika (szczególnie dobrze urodzonego). Lancelot wołał: „Nie zabiję nigdy rycerza, który spadł z konia. Boże broń mnie przed takim czynem!!!;
- siła fizyczna – rycerz, który podejmuje walkę nie mógł być słaby fizycznie powinien wyróżniać się tężyzną fizyczną, która jest nieodzowna nie tylko w walce, ale i w noszeniu zbroi rycerskiej;
- wdzięk –wyćwiczony rycerz powinien dobrze trzymać się na koniu, pięknie tańczyć, chętnie uczestniczyć w turniejach, dbać o swój wygląd;
- szlachetność wobec kobiet – to obowiązkowa cecha idealnego rycerza, który walcząc w boju jednocześnie sławi imię swojej wybranki, damy serca, którą winny jest otaczać kultem.
Czy powyższy wzór idealnego rycerza był możliwy do realizacji ? Pewnie po części tak, gdyż literatura przedmiotu opisuje znanych i cnotliwych rycerzy średniowiecznych np. polski rycerz Zawisza Czarny. Kolejny przykład (prawdopodobnie troszkę wyidealizowany) zawiera średniowieczna Pieśń o Rolandzie, opiewająca idealne cechy ambitnego hrabiego Rolanda, siostrzenica Karola Wielkiego. Roland posiada w sobie umiłowanie Ojczyzny, wierność królowi i szacunek dla Kościoła. Jeszcze inny przykład poezji średniowiecznej opiewającej cnoty rycerza średniowiecznego przedstawia Geoffrey Chaucer, w Opowieści kanterberyjskie, opisywany rycerz jest : szlachetny, prawy, posłuszny prawu rycerskiemu, wierny, hojny, zna obyczaje dworskie, usłużny swojemu panu, waleczny w bojach, broniący świętej wiary chrześcijańskiej, mężny, życzliwy dla wszystkich ludzi, grzeczny, „nie tknął nikogo słowem obelżywym”.