Klasycyzm w architekturze i sztuce

Klasycyzm (z łac. classicus – doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – ukształtował się w Italii jeszcze w XVII wieku, a rozpowszechnił w Europie i trwał do końca XVIII wieku . Na terenach polskich swój początek datuje na drugą połowę XVIII, zaś schyłek klasycyzmu przypada na pierwszą połowę XIX wieku. Na drugą połowę XIX wieku przypada już neoklasycyzm, który trwa do początków XX wieku.

Historycy sztuki wyróżnili trzy fazy klasycyzmu:

• styl Ludwika XVI od 1750 do końca XVIII wieku,
• styl cesarstwa pierwsze dwadzieścia lat XIX wieku,
• klasycyzm XIX wieczny (neoklasycyzm)

Cechy klasycyzmu:

• odwoływanie się i wzorowanie na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu,
• bezwzględne przekonanie o wyższości kultury antyku nad innymi epokami kultury,
• chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury antyku,
• prostota i ład w stylu,
• w ornamentyce najczęściej stosowano: kariatydy, wieńce, obfite girlandy, orły, a nawet sfinksy,
• stosowanie nowatorskich rozwiązań urbanistycznych np. : zabudowa miejska o dużej przestrzeni typu arterie,
• początki systematycznych wykopalisk, w poszukiwaniu kultury materialnej antyku np. wykopaliska w Pompejach i Herkulanum,
• wpływ wykopalisk i odkryć na sztukę,
• propaganda niechęci wobec gotyku,
• spokój, w przeciwieństwie do barokowej ekspresji,
• racjonalizowanie sztuki,
• oszczędność wyrazu i środków,
• wzrost popularności kopii dzieł artystycznych – rozwój przemysłu „artystycznego”,
• w malarstwie używanie silnego strumienia, „snopu” światła, chłodnego kolorytu, akcentowanie kształtu, tworzenie obrazów idealistycznych. Upowszechnienie się aktu w malarstwie i rzeźbie,
• rozwój muzealnictwa np.: muzeum papieskie na placu kapitolińskim, British Musseum, Luwr w Paryżu,
• estetyczne podejście do dzieła sztuki,
• uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności,
• tworzenie dzieł o tematyce historycznej,
• wzrost pozycji artystów, jako znawców dobrego smaku.

• Dominika Merliniego: Królikarnia w Warszawie, Pałac Myślenicki, Pałac w Łazienkach, Kościół św. Boromeuszka na Powązkach,
• Jana Chrystiana Kamsetzera Pałac Mielżyńskich w Pawłowicach, Tyszkiewiczów w Warszawie, kościół w Petrykozach,
• A. Carazzi zaprojektował Pałac Staszica, w Warszawie, Teatr Wielki, oraz Pałacyk Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie. Dokonał regulacji urbanistycznej placu Teatralnego i Bankowego w Warszawie.

Przykłady zagraniczne:

• Pałacyk Petit Trianon w Wersalu,
• Łuk Triumfalny w Paryżu,
• Kościół świętej Genowefy w Paryżu,
• Kościół świętego Mikołaja w Poczdamie.