Konflikt Bolesława Chrobrego i Mieszka II z Niemcami

Ze śmiercią Ottona III w styczniu 1002 r. zbiega się zdecydowanie początek nowego etapu polityki Bolesława Chrobrego. Jej celem były nowe zdobycze terytorialne na zachodzie, południu i wschodzie. Dopatrywano się w tym chęci tworzenia rodzaju marchii, które na przedpolu łatwiejszych przejść granicznych strzec miały nienaruszalności terytorium państwowego Polski. Brak jednak na to wystarczających dowodów. Można się też w tej polityce dopatrzyć także próby realizacji idei „królestwa słowiańskiego”, która, jak mamy prawo przypuszczać, była składnikiem programu „odbudowy cesarstwa” Ottona III.

W kwietniu 1002 r., gdy został zamordowany margrabia marchii miśnieńskiej Ekkehard, Bolesław zajął Łużyce i Milsko, wkroczył di Miśni, a córkę swą Regelindę wydał za Hermana syna Ekkeharda. Świeżo wybrany królem niemieckim Henryk II uznał wprawdzie Łużyce i Milsko za lenna Bolesława z ramienia Niemiec, ale w ugodzie krył się zalążek konfliktu. Niebawem Bolesław wmieszał się w wewnętrzne sprawy czeskie. Bunt przeciwko tamtejszemu władcy, okrutnemu Bolesławowi Rudemu, umożliwił Chrobremu wprowadzenie na tron czeski oddanego sobie Władywoja, kandydata spoza dynastii Przemyslidów. Gdy zaś ten związał się z Henrykiem II, Chrobry dopomógł Bolesławowi Rudemu powrócić do władzy. Wobec nowych okrucieństw tegoż, sam Bolesław Chrobry został powołany na księcia Czech. Oślepił swego rywala i przez 18 miesięcy sprawował rządy w Czechach i na Morawach.

Z kolei przy poparciu Henryka II brat Bolesława Rudego Jaromir usunął z Czech Chrobrego i załogi polskie. Przy Polsce pozostały jednak Morawy, a prawdopodobnie również Słowacja. Epizod czeski Bolesława Chrobrego był, zatem początkiem długotrwałej wojny Polski z Henrykiem II.

ierwszy jej etap rozegrał się na terenie Łużyc i Milska, a znalazł ciąg dalszy w uciążliwej dla Niemców, wspieranych przez pogańskich Lutyków, wyprawie w głąb Polski. Mimo sukcesów militarnych Henryka II i wkroczenia jego wojsk w głąb Wielkopolski zawarty w 1005 r. pod Poznaniem pokój, którego warunków nie znamy, nie był w pełni dla Niemców zadowalający, skoro współczesne źródło niemieckie nazywa go „złym pokojem”. Zaważyła na tym zapewne porażka najeźdźców na krótko przed rozpoczęciem pertraktacji, o czym wspomina Thietmar.

Nowy konflikt zbrojny rozpoczął się w 1007 r. Bolesław Chrobry zajął ponownie Łużyce i Milsko, a w łupieskim pochodzie doszedł aż pod Magdeburg. Odwetowa wyprawa Henryka II przeciw Polsce dotarła do Głogowa, ale nie przyniosła sukcesu. W związku z zabiegami o koronę cesarską, poszedł Henryk II w 1013 r. na zjeździe w Merseburgu na ustępstwa. Bolesław zdołał prawdopodobnie utrzymać Łużyce z Milskiem jako lenno niemieckie. Henryk II udzielił Bolesławowi pomocy zbrojnej w jego wyprawie na Ruś w tymże roku, a z kolei Bolesław winien był wspierać włoską wyprawę Henryka II w 1014 r. Ten jednak posiłków nie udzielił, co stało się wstępem do nowej fazy konfliktu zbrojnego.

W 1015 r. rozpoczęła się wyprawa cesarza Henryka II przeciw Polsce. Najeźdźcy zdołali wprawdzie przekroczyć Odrę, ale nękani przez polskich obrońców musieli się wycofać. W dwa lata później ruszyła nowa wyprawa cesarska. Plan uderzenia na Polskę od wschodu przez Jarosława Mądrego nie doszedł do skutku. W toku tej wyprawy wojsko polskie miało swą chlubną kartę w postaci trzytygodniowej bohaterskiej obrony śląskiego grodu Niemczy. Pokój w Budziszynie w 1018 r. zakończył tę trzecią fazę konfliktu. Polska zatrzymała Łużyce, Milsko oraz Morawy. Celem utwierdzenia pokoju Bolesław pojął za żonę córkę Ekkeharda, a siostrę margrabiego Miśni Hermana, Odę.

Po śmierci w 1024 r. najpierw niechętnego Polsce papieża Benedykta VIII, a krótko po nim cesarza Henryka II, rozpoczął Bolesław Chrobry w Stolicy Apostolskiej energiczne starania o koronę królewską. Koronował się w Gnieźnie na dwa miesiące przed śmiercią. Na swego następcę wyznaczył Mieszka II, który wnet po śmierci ojca również się koronował.

Rządy Mieszka II były kontynuacją mocarstwowej polityki Bolesława Chrobrego. Przy Polsce pozostawała jeszcze większość nabytków terytorialnych Chrobrego, a więc Łużyce i Milsko, strzegące wejścia do Polski przez tzw. Bramę Łużycką, posiadała też Polska wbrew dawniejszym domniemaniom na przedpolu Bramy Morawskiej - Morawy, a u przejścia z Małopolski na Węgry – Słowację. Przy Polsce pozostało również terytorium pograniczne a w stosunku do Rusi, tzw. Grody Czerwieńskie.

We wczesnym okresie panowania włączył się Mieszko II do wielkiej polityki środkowoeuropejskiej. Akcentował silnie swoją niezależność wobec cesarstwa i związał się z opozycją niemiecką w stosunku do Konrada II, sięgając swymi wpływami aż do dalekiej Nadrenii. Śladem porozumienia czy sojuszu Mieszka II z wrogą cesarzowi Lotaryngią jest kodeks liturgiczny z wizerunkiem Mieszka II i adresowanym do niego pełnym pochwał i podziwu dla jego królewskiej godności listem Matyldy, córki Herimana szwabskiego, a żony księcia Lotaryngii Fryderyka. Wyrazem czynnego zaangażowania Mieszka II w sprawy cesarstwa były dwukrotne jego dywersyjne wyprawy w głąb Saksonii w latach 1028 i 1030, które sięgnęły w niszczącym, wspieranym przez Lutyków pochodzie aż po rzekę Saalę. Odwetowa wyprawa Konrada II w 1029 r. dotarła zaledwie do Łużyc. Jednak były to już niestety ostatnie sukcesy naszego władcy na arenie międzynarodowej.