Liberalizm, jako ideologia powstał w okresie Oświecenia. Stał się odpowiedzą na panujący wówczas w Europie powszechnie konserwatywny system polityczny, społeczny i gospodarczy. Jego ambicja była zmiana „starego ładu”, czyli systemu monarchicznego. W programie oświeceniowych liberałów należy wymienić hasła zniesienia feudalnego ustroju, ograniczenia szlacheckich przywilejów, ale także i ograniczenia roli Kościoła. Liberałowie opowiadali się za zniesieniem monarchii i wprowadzeniem w jej miejsce ustroju demokratycznego. Zwolennik liberalizmu wierzył, że ten ustrój i państwo oparte na jego zasadach jest najlepszym systemem politycznym, w którym człowiek może godnie funkcjonować. Hasłami liberałów stały się – wolność i równość wszystkich obywateli. Opowiadali się także za respektowaniem zasady sprawiedliwości i tolerancji.
Wśród twórców liberalizmu należy wymienić: Alexisa de Tocqueville’a, John Stuart Mill’a, Benjamin Constanta i Johna Locke’a. Pierwszy opis stroju demokratycznego przedstawił w swoim dziele „O demokracji w Ameryce” Alexis de Tocqueville. Opisał w nim zasady ustrojowe państwa amerykańskiego. Autor dowodził, że rządy większości stanowią zagrożenie. Są niebezpieczne bowiem, mogą prowadzić do tyranii, jeśli u sterów władzy znajdzie się nieodpowiednia jednostka. Uważał, że temu niebezpieczeństwu można jednak zapowiedz, jeśli w państwie będzie się rozwijać i kształtować polityczna edukacja. Jej odbiorcami miała być rzesza obywateli państwa. Będąc liberałem Tocqueville postulował decentralizację władzy. Wspomniane powyżej idee i poglądy, szeregują Alexis de Tocqueville’a w rzędzie zwolenników liberalizmu o demokratycznym odcieniu (liberalizm demokratyczny). Za właściwych twórców liberalizmu uznaje się Johna Locke’a oraz Johna Stuarta Mill’a.
John Locke (1632 – 1704) był filozofem, politykiem i politologiem. Uważany jest za twórcę empiryzmu oraz teoretycznych podstaw systemu demokratycznego. Locke uważał, iż warunkiem koniecznym do powstania demokracji w państwie jest umowa społeczna pomiędzy obywatelami a władzą, oparta na konstytucji, ale także rządy prawa, wybór władzy w drodze głosowania wspólnoty. Locke jako liberał postulował wolność zrzeszania się, swoboda wypowiedzi i wolność prowadzenia gospodarczej działalności. Wśród najważniejszych jego pracy należy wymienić Rozważania dotyczące ludzkiego rozumu, Dwa traktaty o rządzie oraz Listy o tolerancji.
John Stuart Mill (1806 – 1873) – filozof, ekonomista i wybitny politolog. Możemy o nim powiedzieć, że był kontynuatorem myśli Johna Locke’a. Mill zauważył, że zagrożeniem dla demokracji jest dyktatura większości, a w ekonomii dla wolnorynkowej gospodarki powstanie monopolistycznych przedsiębiorstw. Wśród podstawowych wolności wymieniał: prawo do zgromadzeń, do zrzeszania się, do publicznego wyrażania swoich poglądów oraz gwarancję praw mniejszości. Do jego podstawowych dzieł należą: System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, a z dzieł polityczno-ekonomicznych – O wolności, Uwagi o rządzie reprezentatywnym oraz Poddaństwo kobiet.
W kwestii zadach państwa demokratycznego i opartego o ideologię liberalną Mill uważał, iż koniecznym jest określenie granic działalności rządu. Nawet wówczas, gdy jest to rząd wybrany przez lud. Twierdził, że samowola rządu może stanowić zagrożenie bowiem, może on podejmować decyzje, które nie będą korzystne dla państwa i obywateli. Ponadto twierdził, że aby zabezpieczyć wolność działania jednostki, należy ograniczyć skłonność społeczeństwa do krępowania jej indywidualności. Koniecznym jest również ograniczenie ingerencji państwa w życie prywatne obywateli. Należy więc ustalić granicę, której władza państwowa nie może przekroczyć. Mill uważał za niedopuszczalne ingerencję państwa w sferę produkcji dóbr materialnych. Dopuszczał jedynie działalność państwa w sferze oświaty i wychowania obywateli. Oczywiście zakres działalności władzy państwowej, będzie zależał od stopnia rozwoju danego kraju. Bowiem tam gdzie panuje chaos i zacofanie, rząd winien się zająć wyprowadzeniem państwa z takiego stanu. W tym też wypadku ingerencja w życie społeczne, polityczne czy gospodarcze, będzie miała powiększony zakres. Można więc określić, że będzie niejako usprawiedliwiona. Mill uważał, że najlepszym rządem, jest rząd reprezentacyjny, w którym obywatele mają swój udział. Winien on być kontrolowany przez parlament. Ten ostatni organ ma wykonywać nie tylko funkcje prawodawcze, ale także kontrolne. Mill twierdził, że dla dobra państwa, należy utworzyć komisję ludzi kompetentnych, którzy zajmą się stworzeniem zasad państwa prawa. Z tego wynika również inny pogląd Mill’a, a mianowicie kierowanie sprawami państwowymi winno leżeć w rękach wąskiej grupy osób do tego przygotowanych. Jednak jak największa liczna osób powinna czuwać i kontrolować tę władzę. Wśród grup w społeczeństwie Mill zaszczytne miejsce przyznał inteligencji. Tę właśnie grupę uważał za najlepiej przygotowaną do rządzenia państwem. Uważał jednocześnie, że do władzy nie należy dopuszczać robotników, ponieważ takie rozwiązanie niekorzystnie wpłynęłoby na całe społeczeństwo. Robotników należy poddać opiece tym bogatszych i oświeconych warstw społeczeństwa. Mill’a często określa się mianem twórcy nurtu socjalnego w łonie liberalizmu. Zasady liberalizmu socjalnego wywodzą się z założenia, że biedniejsza część społeczeństwa, która zostanie pozostawiona sama sobie, nie odniesie sukcesu w zmaganiach z wolnym rynkiem. Państwo winno więc ingerować w życie polityczne i ekonomiczne państwa. Powinno działać aktywnie, aby stworzyć warunki, w którym jednostka mogłaby realizować swoją wolność. Państwo winno więc dać obywatelom równe warunki startu.
Innym nurtem w liberalizmie stał się liberalizm konserwatywny. Jego twórcą jest Herbert Spencer, autor takich dzieł jak: Jednostka przeciw państwu czy System filozofii syntetycznej. Spencer dał się poznać jako zdecydowany przeciwnik ingerencji państwa w sferę życia gospodarczego i społecznego państwa. Nurt ten przeciwstawiał się radykalnemu rozwojowi demokracji. Tradycja była dla niego źródłem wolności i praw obywatelskich.
Warto także wspomnieć o ekonomiście Adamie Smith’ie. Jest on uważany za twórcę liberalizmu gospodarczego. W prowadzonych badaniach zajmował się obserwacją społeczeństw Europy Zachodniej (głównie społeczeństwa brytyjskiego). Jego celem stało się zbudowanie teorii, która opisałby zachowanie jednostki w społeczeństwie, oraz w relacjach w różnych obszarach społecznego życia. Wśród jego najważniejszy dzieł znajdują się Teoria uczuć moralnych oraz Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów.
Do znanych myślicieli liberalnych należą również: Benedetto Croce, Friedrich August von Hayek, Milton Friedman, Herbert Spencer, Karl Popper czy Mirosław Dzielski.
W 1917 r. w Rosji wybuchła rewolucja, która obaliła ustrój monarchiczny. W Europie pojawił się socjalizm. W pierwszej połowie XX wieku liberalizm znalazł się w głębokim kryzysie. Uznano, że system ten nie jest w stanie rozwiązać najbardziej palących kwestii społecznych i politycznych. Nie może sprostać ówczesnej rzeczywistości. Do takiej postawy przyczynił się upadek struktur państwa demokratycznego w większości krajów europejskich, ale także i wielki kryzys gospodarczy z lat 30-tych XX wieku. Nowym zjawiskiem, na które należy jednak zwrócić uwagę, stało się w tym czasie upowszechnienie politycznych praw. W XX wieku niemal regułą stało się wprowadzanie powszechnego, równego, bezpośredniego, proporcjonalnego i tajnego prawa wyborczego. Prawo głosu uzyskały kobiety i mniejszości narodowe. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, ideologia liberalna rozwijała się głównie w swoim lewicowym nurcie. Poszukiwano więc rozwiązań, które mogłyby stawić czoło komunizmowi oraz faszyzmowi. W tym celu dopuszczono więc ingerencję państwa w sferę gospodarki. Można tutaj choćby wymienić regulację cen i płac. Niektórzy w ówczesnych zwolenników oraz ideologów liberalizmu nakładli wręcz na państwo obowiązek takiej ingerencji.
Współcześnie liberalizm i oparty na tej ideologii ustrój demokratyczny, dominuje w państwach europejskich.
Liberalizm jest politycznym kierunkiem, zgodnie z którym nadrzędną i najwyższą wartością jest wolność. Wolność jest w tej ideologii dość szeroko rozumiana. Dla liberała będzie ona odnosić się do jednostki, ale także do posiadanych przez nią praw, do podejmowanych przez nią działań. Zwolennicy liberalizmu opierają zasady stworzonej przez siebie ideologii na indywidualizmie. Jest to filozoficzna doktryna, która stawia wyżej prawa jednostki, niż prawa wspólnoty. Jednostka w ideologii liberalnej nie ma jednak prawa działać nie zgodnie z prawem. Wręcz przeciwnie zasady państwa prawa, są dla niej granicą działań. Człowiek ma być aktywny, korzystać z pełni przysługujących mu praw. Tak skonstruowane społeczeństwo będzie czynić świat lepszym – jak wierzą liberałowie. Każda z jednostek będzie zdolna do kształtowania społeczeństwa na swój własny sposób. Społeczeństwo w doktrynie liberalnej jest jedynie sumą jednostek, a każda z nich jest od niego ważniejsza. Liberałowie twierdzą, iż bez jednostek nie byłoby społeczeństwa. Zagrożeniem jest silne państwo, które ingeruje w życie poszczególnych ludzi, hamując ich aktywność i działanie. Fundamentem wolności jednostki według liberałów jest własność prywatna. Stąd podejmowane działania, które mają na celu jej ochronę i wspieranie. Gdy w państwie brakuje własności prywatnej, liberałowie uważają, że jednocześnie brakuje wolności. Jeśli natomiast nie ma wolności, to wówczas człowiek umiera, bo bez niej nie jest w stanie żyć.