Organizacja państwa angielskiego w średniowieczu

W V w. Anglia została zasiedlona przez Brytów i Sasów. Wodzowie oddziałów zajmujących Wyspy Brytyjskie tworzyli państewka plemienne typu patrymonialnego. Początkowo ich liczba był dość znaczna. W drodze jednak wzajemnych podbojów ich liczba z 16-18 spadła do siedmiu. Przybysze germańscy byli w tym okresie jeszcze poganami. Z powodu niechęci ludności do religii chrześcijańskiej, chrystianizacja tych terenów nastąpiła stosunkowo późno.

Najniższą jednostka organizacji politycznej plemion Anglów i Sasów była gmina wiejska, która zastąpiła wspólnotę rodową. Jej członkowie brali udział w zebraniach, na których rozstrzygano sprawy dotyczące całej gminy. Władza wykonawcza należała do starosty gminnego. Kilka gmin tworzyła tzw. setkę. Największą jednostką terytorialna było hrabstwo (shire). Początkowo kierował tym okręgiem - eldormen, który był wybierany przez króla. z czasem został usunięty z tego stanowiska przez szeryfa.

Najwyższą władzę w państwie sprawował król. Miał on do swojej pomocy zgromadzenie doradcze zwane radą starszych. Tworzyli ja najwyżsi dostojnicy kościelni i świeccy królestwa, a oprócz nich także i członkowie rodziny królewskiej. Do jego kompetencji należało zabieranie głosu w sprawie następstwa tronu, rozpoczęcia wojny czy zawarcia pokoju oraz stanowienia nowych praw i podatków. 

W 1066 r. Wilhelm Zdobywca podbił Anglię. Jego celem jako władcy Brytanii było wzmocnienie władzy królewskiej. W tym celu rozpoczął proces licznych badań ziemi swoim zwolennikom. Drogą rozdawnictwa dóbr w różnych częściach kraju uniemożliwił najbardziej uprzywilejowanym grupom w państwie angielskim uzyskanie władzy na większym skomasowanym obszarze. Każdy obywatel został zobowiązany do płacenia podatku królewskiego - Danegeld. Nie przekreślał jednak Wilhelm wszystkich tradycji anglosaskich. Utrzymał m. in. urząd szeryfa i nawet zwiększył jego uprawnienia i znaczenie.

W XII w. francuska Normandia należała do Henryka z rodu Plantagenetów. W 1153 r. Objął on tron angielski. Jako król Anglii był jednocześnie władcą kilku księstw i hrabstw na terenie Francji. Henryk II dążył, podobnie jak jego poprzednicy z dynastii normandzkiej, do wzmocnienia władzy centralnej, aby móc rządzić rozległym państwem.

Najważniejszym urzędnikiem administracji lokalnej za panowania Plantagenetów był szeryf. Mianował go król, bardzo często wskazując kandydata z szeregów niższego rycerstwa. Do zadań szeryfa należało pobierania podatków, oraz sprawowanie funkcji policyjnych i sądowych. Wprowadzono także w Anglii podatek powszechny, a służbę wojskowa, do której byli zobowiązani lennicy, zastąpiono podatkiem tarczowym, który przeznaczano w całości na opłacanie wojsk zaciężnych. Po panującej poprzednio dynastii normandzkiej, Plantageneci przejęli organizacje skarbu królewskiego.

Następcy Henryka II na tronie angielscy stanęli wobec problemu utrzymania spójności państwa angielskiego. Jego francuskie posiadłości zostały zagrożone przez francuskich Kapetyngów, którzy umacniając swoja władze na terenie Francji, wysunęli żądania w stosunku do Plantagenetów zwrotu ich francuskich posiadłości. Królowie angielscy po kosztowych i nieudanych wyprawach Ryszarda Lwie Serce, oraz po wojnie z królem Francji i zatargu z papiestwem, który monarchii nie przysporzył  zwolenników, musi pójść na ustępstwa wobec angielskich możnych.

W 1215 r. Jan bez Ziemi wydał pod nazwą Wielka Karta Swobód. Najważniejszymi postanowieniami tego dokumentu były:

• zgodę na nakładanie nowych podatków musiała wyrazić Wielka Rada, złożona z baronów i biskupów
• możliwość skarżenia nadużyć popełnianych przez królewskich urzędników
• potwierdzenie i rozszerzenie praw sądowych ludności wolnej; wprowadzenie zakazu więzienia i konfiskaty dóbr bez wyroku sądowego
• przywileje handlowe dla biskupów.

Podobne przywileje otrzymało w tym czasie także  możnowładztwo innych krajów Europy. Wielka Karta Swobód torowała drogę do powstania monarchii stanowej w Anglii.

20 stycznia 1265 r. rozpoczął obrady parlament angielski, który został zwołany przez Simona de Montfort. Po raz pierwszy w historii składał się on z przedstawicieli ludności wybranych, a nie nominowanych. Po koniec XIII wieku, w 1295 r. za panowania króla Edwarda I skład parlamentu został rozszerzony. Oprócz baronów i lordów duchownych, w jego składzie znalazło się wówczas po dwóch rycerzy z 37 hrabstw oraz po dwóch rycerzy z miast koronnych. Parlament ten uzyskał miano tzw. wzorowego (Model Parliament).