Organizacja władzy w I, II i III republice francuskiej

W 1789 r. wybuchała we Francji rewolucja w jej wyniku zostały obalone rządy królewskie, a wraz z nimi zniknął także ustrój monarchiczny. W 1791 r. uchwalono pierwszą francuską konstytucję. Dwa lata wcześniej został stworzony pierwszy katalog praw i wolności  człowieka i obywatela.

W 1792 r. aresztowano króla Ludwika XVI. Jego aresztowanie oznaczało faktyczny początek republiki we Francji. Formalnie jednak 22 września 1792 r. Konwent ogłosił powstanie I republiki.

Władzę w kraju sprawował Konwent, który został wybrany w miejsce wcześniejszego Zgromadzenia Prawodawczego. Jego rządy trwać miały przez kolejne trzy lata, jednak na skutek przejęcia władzy przez jakobinów, trwały zaledwie 8 miesięcy. W wyborach do Konwentu został zniesiony cenzus majątkowy, a mogli w nim brać obywatele, którzy ukończyli 21 rok życia. Jakobini, którzy przejęli władzę w Konwencie, doprowadzili do uchwalenia nowej konstytucji 24 czerwca 1793 r. Jako wstęp  dołączona do niej została „Deklaracja praw”. Zawierała ona w sobie hasła wolności, równości wobec prawa, ale także gwarantowała prawo do pracy, do opieki publicznej oraz do bezpłatnej oświaty.

Niepodzielną władzę konstytucja gwarantowała Ciału Ustawodawczemu, wybieranemu na jedne rok w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i jawnych. Prawo wyborcze posiadali mężczyźni, którzy ukończyli 21 rok życia i od 6 miesięcy zamieszkiwani na terenie danego okręgu. Władzę wykonawczą sprawowała Rada Wykonawcza, która była podporządkowana Ciału Ustawodawczemu. Składała się z 24 członków, powoływanych przez Ciało Ustawodawcze na okres dwóch lat. Co rok miała następować wymiana połowy jej składu. Do Rady należało kierowanie oraz nadzór nad administracją państwową. Wykonywała także ustawy i dekrety wydane przez Ciało Ustawodawcze.

W wyniku przewrotu termidoriańskiego od rządów zostali odsunięci jakobini. Władzę objęły te same elementy, które zasiadały w pierwszej Konstytuancie. Zwycięzcy od razu przystąpili do prac nad nową konstytucją. Jej celem stało się wzmocnienie pozycji umiarkowanej burżuazji. Trudna była ówczesna sytuacja Francji, bowiem państwo to musiało się zmagać z koalicją antyfrancuską na froncie.

22 sierpnia 1795 r. została uchwalona nowa konstytucja, tzw. konstytucja III roku. Ustawę zasadniczą, podobnie jak poprzedni dokument, poprzedzała „Deklaracja praw”. Władza ustawodawcza należała do ciała prawodawczego, składającego się s dwóch izb: Rady Pięciuset i Rady Starszych. Ta ostatnia izba składała się z 250 członków wybieranych na trzy lata w drodze wyborów. Prawo do głosowania zostało przyznane osobom, które płaciły odpowiedniej wysokości podatki. Aby zostać natomiast członkiem Rady Pięciuset wymagane było ukończenie 30 lat. Członkowie Rady Starszych musieli skończyć 40 lat. Inicjatywę ustawodawczą posiadała tylko Rada Pięciuset.

Władza wykonawcza została powierzona Dyrektoriatowi, składającemu się z pięciu członków. Wybierała ich Rada Starszych z dziesięciu kandydatów, przedstawionych przez Radę Pięciuset. Członkowie Dyrektoriatu nie ponosili konstytucyjnej odpowiedzialności przed Ciałem Ustawodawczym. Mogli zostać jedynie oskarżeni przed Sądem Najwyższym za złamanie prawa. Dyrektoriat powoływał od 6 do 8 ministrów, którzy byli przed nim odpowiedzialni.

Konstytucja wprowadziła ścisły rozdział uprawnień pomiędzy egzekutywa a legislatywą. Dyrektoriat nie posiadał żadnych uprawnień w stosunku do Rad.

Okazało się jednak, że wprowadzony przez konstytucję nowy podział i system władz nie jest w stanie zapewnić stabilizacji politycznej w państwie. Zamęt wewnętrzny jeszcze bardziej się pogłębi. Dała także o sobie znać rywalizacja pomiędzy członkami Dyrektoriatu. Coraz większą rolę w państwie zaczęła odgrywać armia. Przy jej pomocy Dyrektoriat przywoływał do porządku swoich przeciwników politycznych. Na taki podatny grunt trafił Napoleon Bonaparte, obejmując władzę w 1799 r.