Peru

Pod pojęciem Peru kryło się określenie dawnego państwa Inków, mimo że bez Chile, ale także od 1738 r. Peru obejmowało wszystkie posiadłości hiszpańskie w Ameryce Południowej. Peru w okresie nowożytnym dzielono na Górne, obejmujące swym terenem obszary dzisiejszej Boliwii oraz Dolne – tereny dzisiejszej republiki peruwiańskiej. Za część właściwego Peru uważano również Quito, czyli tereny dzisiejszego Ekwadoru.

Szacuje się, że około 1800 r. Peru zamieszkiwało 2,3 do 2,5 miliona ludzi. Przez cały XVIII wiek wzrastało zaludnienia państwa. Około 60% ludności stanowili Indianie, 25% to ludność tzw. kast, mieszkająca głównie w miastach, 10% stanowili Hiszpanie, czyli Kreole, a 5% niewolnicy, głównie Murzyni.

Peru było najbardziej zhiszpanizowanym krajem  spośród należących do Hiszpanii. 30% ludności znało język kastylijski. Na co dzień był oni używany w większych miastach. Pozostała część ludności posługiwała się językiem kiczua, a mieszkańcy okolic Jeziora Titicaca – językiem ajmara.

Lata 1700-1800 to czas wielkich przemian o charakterze gospodarczym i społecznym. Zostały one wywołane przez reorganizację handlu państwa peruwiańskiego z Hiszpanią i z innymi krajami europejskimi oraz poprzez rewolucję, która wybuchła w Peru i nieudana wojnę o niepodległość. W latach 30-tych XVIII wieku w Peru zaczęło narastać niezadowolenie z hiszpańskich rządów. Główną grupą, domagającą się zmian, stali się chłopi. Ich celem było uzyskanie większej ilości ziemi, obniżenie podatków. Grupami wyrażającymi także swoje niezadowolenie z panujących stosunków byli przedsiębiorcy, kupcy i rzemieślnicy.

Spośród mieszkańców Ameryki tylko Peruwiańczycy byli przekonani już w XVI wieku, że ich państwo stanowi odrębną jednostkę polityczną od Hiszpanii. Szlachta indiańska kultywowała tradycję uznającą Królestwo Peru za istniejące nadal państwo Inków. Z ta tylko różnicą, że jest zarządzane przez wicekróla.

W XVIII wieku miały miejsce w latach 50-tych i 60-tych chłopskie rozruchy i spiski, których celem stała się dezorganizacja hiszpańskich rządów w Peru. Lata 70-te to czas walk o reformy w państwie, które miały zostać dokonane przez Kreolów i szlachtę indiańską. Rok 1778  przyniósł wielki kryzys gospodarczy, którego powodem stało się otwarcie portów m. in. w Buenos Aires oraz Montevideo, dla bezpośredniego handlu w hiszpańskimi posiadłościami. Na skutek tego zwiększyła się podaż towarów importowanych w tak szybkim tempie, że ceny drastycznie spadły. Taka sytuacja zwiększyła jeszcze rozgoryczenie wśród kupców i chłopów. Przed 1776 r. rozpoczęły się przygotowania do powstania przeciwko Hiszpanii. Jego organizatorem został Jose Gabriel Thupa Amaro Inga, zwany – Tupak Amaru II. Był on szlachcicem indiańskim, potomkiem Tupaka Amaru I, ostatniego władcy Inków. Walki wybuchły w 1780 r. Dnia 16 listopada 1781 r. Inga ogłosił, pierwsze w Ameryce Łacińskiej, zniesienie niewolnictwa. Na terenach wyzwolonych zaczęła się kształtować nowa administracja, tworzona już przez peruwiańskich zwycięzców. Gubernatorzy prowincji mianowali gubernatorów regionów. Ci pełnili także funkcje dowódców sił zbrojnych. W każdej utworzonej prowincji działał sędzia. Gubernatorzy mieli do swojej pomocy rady, w skład których wchodzili wskazani przez gubernatora dowódcy i pisarze. W radzie zasiadali przedstawiciele wszelkich kast, stanów i klas. Wynik walk przesądziła przegrana przez powstańców bitwa pod Tintą (5-6 IV 1781 r.) W trakcie działań wojskowych Tupak Amaru został ujęty i później stracony. Od tej chwili rozpoczęła się walka z wszystkim co indiańskie, z kulturą, z instytucjami, z wszystkimi elementami, które by mogły przypominać Indian. Władze Hiszpanii nakazały hiszpanizację Peru. Rząd Tupaka Amaru kontynuował jednak wojnę. W styczniu 1782 r. został podpisany traktat pokojowy. Jego postanowienia przewidywały, że Inkowie uznają władzę króla Hiszpanii. Zwycięzcy zapewnili, że nikt nie zostanie ukarany, a wszystkim walczącym władze gwarantują mienie i życie. Rok później władze hiszpańskie aresztowały wszystkich inkaskich przywódców. Rozpoczął się okres prześladowań szlachty indiańskiej. 

Peru stało się od tej pory bastionem władzy hiszpańskiej. To właśnie stąd miały wychodzić w przyszłości akcje represyjne przeciwko opozycjonistom. Powodem takiej postawy była klęska rewolucji w lat 80-tych XVIII wieku. Mimo silnej władzy Hiszpanów, także i na terenie Peru w XIX wieku dochodzi do zorganizowania kilku spisków o charakterze niepodległościowym. Niepodległość uzyskana w końcu przez to państwo okazała się być dziełem działań podejmowanych z zewnątrz, przez siły rewolucyjne Chile, Kolumbii i La Platy, niż owocem wysiłków samego Peru.

1824 r. zakończyły się hiszpańskie rządy na kontynencie Ameryki Łacińskiej. W 1835 r. prawie wszystkie istniejące dziś państwa tego kontynentu, za wyjątkiem Panamy, były niezależne. Wszystkie, za wyjątkiem Brazylii, powstały w drodze rewolucji. O tworzeniu nowych państw decydowali wybitni wodzowie, oficerowie, politycy, a bardzo często także i lokalni feudałowie i przedstawiciele burżuazji.

Najdłużej hiszpańskie wpływy utrzymały się w Peru. Państwo to oderwało się od Hiszpanii tylko dzięki naciskowi z zewnątrz, stąd też władzy hiszpańscy nie chcieli uznać niepodległości Peru. Okres dobrobytu zaczął się dla mieszkańców Peru w momencie gdy rządy objął dyktator Ramon Castilla (1845-1851 i 1855-1862).

Peru mimo że było trzecim co do wielkości pod względem terytorium państwem Ameryki Łacińskiej, nie odegrało większej roli politycznej. Przez Hiszpanie ciągle państwo to było traktowane jako zbuntowana kolonia. Dopiero w 1871 r. Hiszpania wyrzekła się pretensji do Peru, po przegranej wojnie i pod naciskiem Stanów Zjednoczonych oraz  Francji.