W uchwałach konferencji poczdamskiej, ogłoszonych 2 VIII 1945 r., postanowiono, że Niemcy maja zostać poddane demilitaryzacji, w całym kraju ma być przeprowadzona denazyfikacja, demonopolizacja gospodarki oraz demokratyzacja życia politycznego i wychowania, czyli słynna zasada „cztery D”. Układ poczdamski sankcjonował istniejący faktycznie podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką. Choć w uchwałach zastrzeżono, że mają one charakter przejściowy do chwili zawarcia traktatu pokojowego z Niemcami, postanowienia poczdamskie okazały się trwałą podstawą powojennego status quo w Europie. Przesadzały bowiem zasadniczy fakt, że wyłączną odpowiedzialność za II wojnę światową poniosą Niemcy, podczas gdy drugi główny sprawca kataklizmu, ZSRR, zwyciężył swego byłego sojusznika i ustanowił swoje warunki.
Terytorium podzielonych Niemiec zostało znacznie zmniejszone w porównaniu z rokiem 1939. Anulowano unię z Austrią, przekreślono układ monachijski, oddając Czechom Sudety. Znaczne obszary na wschodzie przypadły Polsce. Jednak ostateczny traktat pokojowy miał zostać podpisany po powstaniu w przyszłości rządu niemieckiego.
Tymczasem ubytki terytorialne, jak również masowe wysiedlenia Niemców z ziem poniemieckich spowodowało napływ niemal 10 mln wysiedleńców ze wschodu. Wcześniej przeszli oni gehennę obozów przejściowych, gdzie znosić musieli rozmaite upokorzenia jako przedstawiciele narodu winnego okrutnych zbrodni wojennych. Boleśnie odczuli oni na sobie nienawiść ludności ciemiężonej do niedawna przez hitlerowców.
Ta masa wygłodzonych, pozbawionych majątku ludzi dodatkowo obciążyła i tak już katastrofalny na skutek zniszczeń wojennych i konieczności spłat odszkodowań wojennych stan gospodarki niemieckiej. ZSRR, między innymi pod pozorem spłacenia Polsce odszkodowań spowodowanych wojną i niemiecką okupacją, zażądał łącznych odszkodowań w wysokości 10 mld dolarów. Suma ta znacznie przekraczała możliwości płatnicze sektora administrowanego przez ZSRR.
Tak więc najważniejsze rozbieżności między niedawnymi sojusznikami rozgorzały w kwestii niemieckiej. Związek Radziecki przeprowadził w swojej strefie okupacyjnej konfiskatę prywatnej własności przemysłowej i parcelację majątków ziemskich, chcąc zachęcić Niemców do zjednoczenia pod egidą komunizmu. Administracja lokalna w strefie radzieckiej znalazła się pod kontrolą komunistów. W kwietniu 1946 r. powstała Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności in. SED, z połączenia komunistów i socjaldemokratów, z Wilhelmem Pieckiem i Otto Grotewohlem, a następnie Walterem Ulbrichtem na czele. Stała się ona partią rządzącą.
Fasadę współpracy miedzy aliantami podtrzymywał proces głównych zbrodniarzy hitlerowskich w Norymberdze, zakończony 30 IX 1946 r. wydaniem 11 wyroków śmierci. Wokół problemu niemieckiego narastało jednak napięcie. Podczas konferencji ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, Francji, USA i ZSRR w kwietniu 1946 r. przedstawiciel USA zaproponował plan demilitaryzacji Niemiec, utworzenia z nich federacyjnego państwa o charakterze rolniczym, zawarcie pokoju i zakończenie okupacji. Dało by to Niemcom status zwykłego państwa, równoważącego wpływy ZSRR w Europie. W odpowiedzi Wiaczesaw Mołotow wystąpił za „utrzymaniem jedności Niemiec” i przeciw zamienianiu ich w państwo rolnicze. W rzeczywistości chodziło o utrzymanie okupacji i stopniowe wzmocnienie komunizmu w strefie radzieckiej, obejmującej Prusy i część Berlina, centralne ośrodki dawnej Rzeszy. Celowi temu służyły przerzuty zsowietyzowanych jeńców niemieckich z ZSRR do radzieckiej strefy okupacyjnej.
Wobec fiaska kolejnych konferencji czterech mocarstw, zachodni członkowie dawnej koalicji zaczęli stosować politykę faktów dokonanych. W strefie amerykańskiej i brytyjskiej zorganizowano wybory, wygrane przez chadecję i socjaldemokratów. W październiku 1946 r. przeprowadzono wybory do Landtagów, w strefie radzieckiej. W odpowiedzi 1 I 1947 r. Anglicy i Amerykanie połączyli swe strefy w Bizonię. Wobec niemożności realizacji koncepcji zjednoczenia Niemiec poprzez wybory przeprowadzone pod kontrolą czterech mocarstw, Anglosasi zaczęli forsować projekt tworzenia państwa zachodnioniemieckiego.
W listopadzie 1947 r. USA, Wielka Brytania i Francja uzgodniły w zasadzie zjednoczenie zachodnich Niemiec. W lutym 1948 r. strefy zachodnie Niemiec objęto planem Marshalla. W marcu 1948 r. delegat ZSRR opuścił Radę Międzysojuszniczą, a pod koniec czerwca 1948 r. Moskwa uciekła się do użycia siły, odcinając Berlin od dostaw prądu i od transportu lądowego z zachodu. Krok ten miał na celu wymuszenie zgody na radziecką propozycję utworzenia ogólnoniemieckiego rządu „demokratycznego”. Europa znalazła się znów na krawędzi wojny. Na posunięcia te zachód odpowiedział uruchomieniem w cztery dni później mostu powietrznego, największej operacji transportowej w dziejach lotnictwa, trwającej przez rok. W dniu 12 maju 1949 r. Związek Radziecki, uznał blokadę za nieskuteczną i ją zniósł. Po bezskutecznej blokadzie Berlina przedstawiciel ZSRR zasiadł w Paryżu do stołu obrad z ministrami spraw zagranicznych USA, Wielkiej Brytanii i Francji, lansując koncepcje zjednoczenia Niemiec pod kontrolą „rządu demokratycznego”. Konferencja zakończyła się patem. W połowie sierpnia 1949 r. w strefach zachodnich, które od kwietnia 1949 r. tworzyły Trizonię, przeprowadzono wybory do Bundestagu, w których zwycięstwo odniosły partie chadeckie oraz FDP. Kanclerzem został działacz chrześcijańskiej demokracji, antykomunista, Konrad Adenauer. Za zgodą aliantów na obszarze Trizonię proklamowano 21 IX 1949 r. Republikę Federalną Niemiec ze stolicą w Bonn. W listopadzie mocarstwa zachodnie uzgodniły z rządem RFN zmiany w statusie okupacyjnym i nieskrępowany rozwój gospodarki Niemiec.
Związek Radziecki zdecydował się również na utworzenie państwa w swojej strefie okupacyjnej. W dniu 7 X 1949 r. powstała tu Niemiecka Republika Demokratyczna z Wilhelmem Pieckiem, jako prezydentem, na czele i komunistyczną SED jako partią rządzącą. NRD była państwem „demokracji ludowej” w duchu stalinowskim. Berlin został podzielony na cztery sektory okupacyjne, choć sektor radziecki stał się stolicą NRD.