Przebieg i znaczenie reformacji we Francji

 We Francji Kościół katolicki od XIV w. był uzależniony od króla, swego zwierzchnika. Monarcha dysponował dobrami kościelnymi i decydował o obsadzie wyższych stanowisk kościelnych. Toteż, aby umocnić swą władzę w państwie, nie potrzebował występować przeciwko Kościołowi. Królowie francuscy byli przeciwnikami nowinek religijnych, które mogłyby zachwiać stabilną sytuacją, dotąd bowiem panowała zasada: „jedna wiara, jeden król, jedno prawo”.

W połowie XVI w. we Francji silnie zaznaczyły się wpływy kalwinizmu, który zyskał zwolenników głównie wśród mieszczan, uboższej szlachty, a także części możnowładztwa. Zwolenników protestantyzmu nazwano hugenotami. Królowie Franciszek I i jego następca Henryk II z rodu Walezjuszy byli wrogo nastawieni do zwolenników reformacji i doprowadzili do licznych prześladowań. Nie spowodowało to jednak wytępienia reformacji, lecz umocnienie jej zwolenników, wśród których byli także członkowie rodziny królewskiej. Konflikt na tle religijnym zaczął się przekształcać w narzędzie walki o władzę w państwie.

 Pod koniec panowania Henryka II wokół hugenotów zaczęło się tworzyć stronnictwo polityczne popierane przez książąt de Burbon, którzy dziedziczyli tron francuski po Walezjuszach. Na czele ugrupowania stanął admirał Gaspard de Coligny. Ich przeciwnikami było stronnictwo katolickie, powiązane z aspirującą do objęcia władzy rodziną Gwizjuszy. Dwór królewski starał się złagodzić ten narastający konflikt. Główną rolę na dworze odgrywała Katarzyna Medycejska, sprawująca regencję za króla Karola IX. Wydając edykty tolerancyjne, próbowała utrzymać jak najsilniejszą władzę króla i zapobiec konfliktowi zbrojnemu.

Pomimo mediacji w 1562 r. wybuchła wojna miedzy katolikami a hugenotami W 1572 r. symbolem porozumienia stronnictw i zakończenia konfliktu miało stać się małżeństwo siostry Karola IX, Małgorzaty Walezjuszki, nazywanej królową Margot, z jednym z protestanckich przywódców – Henrykiem Burbonem, królem Nawarry. Stronnictwo katolickie, przeciwne porozumieniu, doprowadziło do rzezi protestantów przybyłych na królewskie wesele do Paryża. To makabryczne wydarzenie przeszło do historii jako Noc św. Bartłomieja lub pod nazwa „krwawych godów”, a miało miejsce 24 sierpnia 1572 r.

Wydarzenia w Paryżu zostały potępione przez protestantów, a nawet część katolików z innych krajów. We Francji wydarzenia te doprowadziły do upadku autorytetu króla i wznowienia wojny. Zakończyła się ona dopiero w, 1594 r., gdy Henryk IV Burbon, aby móc pretendować do tronu, rok wcześniej przeszedł na katolicyzm. Nowy władca doprowadził do uregulowania sytuacji hugenotów we Francji, wydając w 1598 r. edykt nantejski, który gwarantował hugenotom wolność wyznania, dostęp do wszystkich urzędów, szpitali, szkół i uniwersytetów oraz swobodę kultu z wyłączeniem Paryża. Edykt zakończył wojny religijne na terenie Francji.