Przebieg wielkich odkryć geograficznych

W wielkich odkryciach geograficznych uczestniczyli głównie Portugalczycy i Hiszpanie. Aktywność na morzach Portugalczyków przyspieszył Henryk Żeglarz (1394 – 1460), który zorganizował w Sagres, w pobliżu Lagos ośrodek naukowy (dzisiejsza akademia morska).

W ośrodku tym gromadzono wszelkie informacje na temat kontynentów, prowadzono zapiski tych informacji, gromadzono mapy i porównywano je, w końcu dokonywano różnych obliczeń np. siły wiatru, czy prądów. Henryk Żeglarz sam organizował wyprawy np. do Afryki argumentując je chęcią szerzenia chrześcijaństwa. Znana jest data 1471 roku, kiedy to Portugalczyk przekroczył równik u wybrzeży Afryki.

W Hiszpanii przygotowaniami do wypraw interesowała się para królewska Izabela Kastylijska i Ferdynand Aragoński, którzy część zdobytych funduszy na terenach Grenady przeznaczyli na wyprawy do Indii.

W końcu XV wieku podjęto nowe próby odkrycia drogi do Indii . W 1487 roku Portugalczyk Bartłomiej Diaz dotarł do południowych krańców Afryki, Przylądka Dobrej Nadziei nazywając go Przylądkiem Burz i tam też zobaczył Ocean Indyjski.

W 1492 roku Genueńczyk, Krzysztof Kolumb (1451-1506), przebywający w latach 1492-1493 w służbie króla Hiszpanii zorganizował próbę dotarcia do Indii. Opierając się na wiedzy ówczesnego geografa Tosscanellego uznał, że jeśli Ziemia jest kulą, to należy najpierw udać się w kierunku zachodnim. Kolumbowi udało się zgromadzić dziewięćdziesiąt ludzi załogi, na statkach „Santa Maria”, „Pinta” i „Nina”. 12 października 1492 roku wyprawa dotarła do wyspy, którą nazwano San Salwador (stara nazwa indiańska – Guanahani, obecnie Watling). (Wyspy Świętego Zbawiciela). Następnie odkryto wyspy Bahama, Kubę i Haiti, którą nazwał Hispaniolą. Kolejne wyprawy Krzysztofa Kolumba odbyły się w latach:

• 1493 – 1496 - wyruszył wówczas z Kadyksu z załogą liczącą tysiąc pięćset ludzi na siedemnastu statkach, dokonano wówczas odkrycia: Dominikany, Gwadelupy, Antiguy, Wysp Dziewiczych, Puerto Rico i Jamajki.
• 1498 – 1500 – trzecia wyprawa liczyła około trzysta osób załogi na sześciu statkach – wyprawa dotarła do : Trynidadu, Wenezueli i Panamy w Ameryce Południowej, w okolice ujścia i rzeki Orinoko, był to 1 czerwca 1498 roku. Znajomość dokładnych dat odkrywania nowych terenów przez załogę zawdzięczamy prowadzonemu przez Kolumba dziennikowi podróży.
• 1502 – 1504 – odbyła się czwarta wyprawa, z udziałem około stu pięćdziesięciu ludzi na czterech statkach, - opłynął półwysep Jukatan, a także dokonano odkrycia w rejonie przesmyku panamskiego. 7 listopada Krzysztof Kolumb wrócił do Hiszpanii, a dwa lata później tj. 20 maja 1506 zmarł całkowicie zapomniany w Valladolidzie. Do końca życia wierzył, że  dotarł do Indii.

Pomiędzy wyprawami Krzysztofa Kolumba miały miejsce bardzo ważne wydarzenia:

• W roku 1494 został wydany tzw. Traktat hiszpańsko –portugalski w Tordesillas, którym dokonano podziału ziem pozaeuropejskich wzdłuż linii biegnącej na zachód od Wysp Zielonego Przylądka. Tereny na zachód od linii podziału przypadły Hiszpanii, a na wschód Portugalii.
• W latach 1497 – 1498 miała miejsce wyprawa zorganizowana przez Vasco da Gamme, Portugalczyka, który w drodze do Indii opłynął Afrykę. Odkrycie nowej drogi do Indii pozwoliło Portugalczykom na długo zmonopolizować drogę do Indii. Nowa droga był o wiele dłuższa, ale bardziej bezpieczna.
• W roku 1467 Giovanni Caboto (John Cabot) wraz z synem Sebastianem odkryli Nową Finlandię.
• W latach 1499 – 1500 Amerigo Vespucci pochodzący z Florencji, będący w służbie króla Hiszpanii i Portugalii odbył wyprawę do Ameryki Południowej, w rejony Amazonki, które dokładnie opisał i stwierdził, że nie są to tereny Indii. Aby upamiętnić podróżnika, który tak dokładnie opisał odkryte tereny w 1507 kartograf Andrea Wadseemuller nazwał je Ameryką.

Kolejną wyprawę odbył Casco Nunez de Balboa, pochodzący z Hiszpanii, który w 1513 roku przekroczył Przesmyk Panamski i w ten sposób dotarł jako pierwszy do Pacyfiku, jednocześnie obalił przekonanie szerzone przez Kolumba, że były to tereny Indii.

W latach 1519 -1522 miała miejsce pierwsza podróż dookoła świata. Zorganizowana została przez Portugalczyka Ferdynanda Magellana, służącego w służbie królowi Hiszpanii. Magellan wyruszył na czele załogi składającej się z 265 osób na pięciu statkach. Załoga wyruszyła z Hiszpanii w kierunku na zachód w stronę Brazylii. Płynąc wzdłuż wybrzeża Ameryki Południowej Magellan odkrył cieśninę łączącą dwa oceany, która dziś nosi nazwę Cieśniny Magellana. Kiedy załoga dotarł do Filipin zdziesiątkowana chorobami (szkorbut), głodem i wycieńczeniem oraz konfliktem z tubylcami ponieśli najgorszą stratę, zmarł kapitan Ferdynanda Magellana (1521 rok). Postanowiono na szczęście dokończyć podróż pod dowództwem Hiszpana Jana Sebastiana del Cano, który pokierował załoga przez Ocean Indyjski i Atlantyk do Hiszpanii. Z wyprawy dookoła świata powróciło zaledwie osiemnastu żeglarzy na okręcie „Viktoria”.

Niemalże w tym samym czasie kiedy, podróżował Ferdynand Magellan Hiszpan Herman Cortes (1519 -1521) podbił Meksyk .Wyprawy Cortesa rozpoczęły podbój Ameryki przez tzw. konkwistadorów (zdobywców). Kolejną wyprawę podjął w latach 1531 – 1534 Francisco Pizarro Hiszpan - dokonując podboju państwa Inków – Peru.

W 1529 roku Portugalia i Hiszpania podpisały kolejny układ (jako uzupełnienie z 1494 roku) dzielący strefy wpływów na półkuli wschodniej. Tymczasem miało to miejsce w Saragossie i dotyczyło podziału wzdłuż południka 133 E: terytorium od niego na wschód należało do Hiszpanii, na zachód do Portugalii.

Odkrycia geograficzne trwały jeszcze przez kolejne lata XVI wieku, doprowadzając do poszerzenia wpływów Europejskich. I tak:

• w latach 1534 – 1535 Francuz Jacques Cartier odkrył Zatokę Świętego Wawrzyńca,
• od 1577 do1580 Anglik Francis Drake zorganizował kolejną podróż dookoła świata,
• w 1596 roku Holender William Barentzoo (Barents) odkrył Wyspy Niedźwiedzie i Spitsbergen.