Przyczyny sporu o inwestyture

Inwestytura był to ceremoniał uroczystego nadanie lenna wasalowi (poddanemu) przez seniora (pana). Istniały dwa rodzaje inwestytury tj.: świecka i duchowa. Dokonanie inwestytury następowało poprzez nadanie przedmiotu symbolizującego władzę tzn.: świeccy otrzymywali sztandar, włócznie, lance, bryłkę ziemi, czasami kawałek noża wyobrażający pług i orkę oraz dokument zawarcia umowy. Duchowni (opaci, biskupi) podczas przyjmowania inwestytury z rąk świeckich otrzymywali pastorał i pierścień, będące oznaką przyjętej godności.

Przypieczętowaniem przyjęcia inwestytury był uroczysty pocałunek seniora. Moment ceremonii inwestytury poprzedzony był hołdem lennym, który polegał na tym, iż wasal klękał przed seniorem, wkładał swoje dłonie w jego (oznaka zależności, a z drugiej strony opieki) i przyrzekał dozgonną wierność.

Przyczyny konfliktu

W XI wieku doszło do konflikty o inwestyturę pomiędzy Grzegorzem VII i Henrykiem IV, bowiem przyjmowanie przez duchownych lenna z rąk świeckich oznaczało uznanie zależności i poddaństwa, a tymczasem Kościołowi zależało na tym aby uniezależnić się od władzy świeckiej. Jednak przyczyny konfliktu tkwiły jeszcze głębiej w realiach wczesnego średniowiecza .Oto niektóre z nich:

.

W X wieku władza w Niemczech przeszła z rąk dynastii frankońskiej w ręce dynastii saskiej. Przedstawicielem tej dynastii był Henryk I (919-936) i Otto I Wielki (936-973), w tym czasie w Niemczech bardzo szybko wzrastała rola Kościoła. Jednak warto podkreślić, że biskupi niemieccy byli uzależnieni od panującego, ponieważ on nadawał im posiadłości ziemskie, stanowiska (inwestytura) i z tego tytułu uzależniał duchownych od króla i książąt niemieckich. W X wieku na terenie Italii znacznie osłabła pozycja cesarza, w tej sytuacji Otto I wkroczył do Włoch, zajął Longobardię i koronował się na włoskiego króla (962 roku).Wówczas doszło również do układu pomiędzy Ottonem I, a papieżem Janem XII (937- 964), na mocy którego Otto I Wielki zatwierdził świecką władze papieży na terenach ofiarowanych papiestwu jeszcze przez Karola Wielkiego. Janem XII zobowiązał się jednocześnie, że każdy nowo wybrany papież złoży przysięgę nowo wybranemu cesarzowi i koronował Ottona I na cesarza rzymskiego (962rok). Odtąd mówi się o odnowieniu Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

W pierwszej połowie XI wieku Kościół miał wiele problemów do rozwiązania, przede wszystkim wśród kleru panowała rozwiązłość moralna, normalnym zjawiskiem była symonia, nepotyzm i nie zachowanie celibatu (bezżeństwa księży). Symonia polegała na praktyce sprzedawania i kupowania godności Kościelnych oraz związanych z nią dóbr materialnych. Nepotyzm z kolei oznaczał faworyzowanie krewnych, znajomych przy obsadzaniu stanowisk i godności Kościelnych. Pozycję Kościoła w ówczesnym świecie osłabiła tzw. schizma wschodnia, która miała miejsce w 1054 roku, w tym czasie doszło do rozłamy pomiędzy Kościołem Wschodnim (obrządek greko - katolicki ), a Kościołem Zachodnim (obrządek rzymsko- katolicki). W 1054 roku papież Leon IX wysłał do Michała Cerulariusza patriarchy Konstantynopola swoich legatów, w celu rozwiązania sporu z patriarchą ekumenicznym, jednak kiedy zmarł papież, legaci obłożyli papieża ekumenicznego anatemą (ekskomuniką łac. excommunicatio, wyłączenie ze wspólnoty - klątwa, wyklęcie.). Michała Cerulariusza nie był dłużny, obrzucił klątwą Rzym.

W średniowieczu uznawano, że osoba obrzucona klątwą nie może pokazywać się w miejscu publicznym i co gorsze poddani mogli wypowiedzieć jej posłuszeństwo. Taka sytuacja nie była więc wygodna dla obu przełożonych Kościoła, chociaż podział uważano wówczas za chwilowy. Główny projekt reform w Kościele opracował przełożony klasztoru w Clumy – Hildebrand (1020-1085). Klasztor w Cluny, znajdujący się na terytorium Francji został założony w 990 roku według reguły świętego Benedykta. Przełożonego zakony wybierano spośród zakonników i podlegał on bezpośrednio papieżowi. Od połowy XI wieku z kongregacji clunyckiej wybierano kolejnych papieży, dążyli oni do wyeliminowania wpływów świeckich z życia religijnego i uznania pełnej suwerenności władzy papieża.

W 1059 rok dekret papieża Mikołaja II, ogłoszony podczas soboru laterańskiego ograniczył wybór papieży do Kolegium Kardynalskiego, niezależnego od władzy świeckiej. Inne postanowienia tego soboru dotyczyły zakazu obsadzania stanowisk Kościelnych przez osoby świeckie oraz zakazu słuchania mszy odprawianej przez duchownych posiadających żony, bądź żyjących w konkubinacie.

W 1073 roku Hildebrand (przełożony klasztoru w Cluny) został wybrany papieżem i przyjął imię Grzegorz VII, pełnił tą posługę do 1085 roku. Od początku swojego pontyfikatu Grzegorz VII kontynuował reformy podjęte przez klasztor Cluny, w pierwszej kolejności wprowadził zakaz przyjmowania inwestytury z rąk świeckich, następnie podczas synodu rzymskiego ogłosił dekret o usuwalności z urzędów duchownych, którzy prowadzili rozwiązły tryb życia.

3.Spór o inwestyturę miał także swoją genezę w pojmowaniu wyższości władzy świeckiej nad duchowną i odwrotnie. Zwierzchnia władza nad światem należała do papieża zgodnie z hasłem : „Bóg przekazał rządy Piotrowi nie tylko nad Kościołem, ale nad całym światem” Według Kościoła jedynym namiestnikiem Boga na ziemi jest papież. Z kolei według władzy świeckiej cesarz jest jedyną osobą godną sprawować władzę, ponieważ jest „Bożym pomazańcem”, w związku z tym wszyscy chrześcijanie w tym papież powinni podlegać cesarzowi. Kiedy na synodzie w Rzymie potępiono tzw. świecką inwestyturę Henryk zdecydowanie się sprzeciwił, podczas zwołanego do Wormacji (1076) synodu biskupów niemieckich podważył legalność wyboru Hildebranda na stanowisko papieża.Za namową cesarze obecni wówczas na synodzie biskupi wypowiedzieli Grzegorzowi VII posłuszeństwo.