W przeciwieństwie do gwałtownych rzek Mezopotamii, Nil wylewał łagodnie, powoli wzbierając w porze deszczowej w środkowej Afryce. Wezbrane wody osadzają cienką, wilgotna, żyzną warstwę mułu, który trzeba zasiać i oborać natychmiast po ustąpieniu wody. Regularność wylewów, a także ich dogodna pora, czyli sierpień i wrzesień, powodują, że w Egipcie powstały wyjątkowo dobre warunki do rozwoju rolnictwa. Jednak należy pamiętać, że choć wzbieranie Nilu jest zjawiskiem corocznym, nie za każdym razem poziom wody gwarantował dobre plony. Lata, w których rzeka osiągnęła zbyt wysoki poziom, oraz lata, w których poziom był zbyt niski, groziły klęską głodu. Dlatego też Egipcjanie byli zmuszeni do budowy kanałów. Należy jednak pamiętać, że w Egipcie kanały służyły przede wszystkim powiększeniu obszaru zasiewów. Egipcjanie nazywali swoją ojczyznę „ziemią kochaną przez boga” i byli przekonani, że bogowie w szczególny sposób im sprzyjają. Nazywali swój kraj także „czarną ziemią”, przeciwstawiając żyzną dolinę otaczającej ją pustyni.
Większość mieszkańców doliny Nilu stanowili chłopi, którzy uprawiali ziemię i pracowali przy budowie kanałów nawadniających. Cała ziemia była własnością króla – faraona, który sam przekazywał zarządzanie poszczególnymi okręgami swoim urzędnikom, namiestnikom okręgów. Faraon darował wielkie połacie ziemi uprawnej bogom, czyli świątyniom, także innym urzędnikom, a choć ci zazwyczaj przekazywali ją swym potomkom, władca mógł ją odebrać. Energiczni faraonowie potrafili dokonywać konfiskat na znaczna skalę, powiększając zasięg terenów będących do ich dyspozycji. Odwrotnie słabi faraonowie dopuszczali do kurczenia się areału królewskiej ziemi. Dlatego też w Egipcie, odwrotnie niż w innych państwach starożytnego Wschodu, bogactwo wynikało z pełnionej funkcji, a nie jak gdzie indziej, gdzie wysokie funkcje powierzano zamożnym przedstawicielom rodów arystokratycznych.
W Egipcie rolnicy byli przywiązani dziedzicznie do ziemi, którą uprawiali. Praca chłopów musiała zapewnić utrzymanie nie tylko im samym i ich rodzinom, ale także kapłanom, urzędnikom i wojownikom. Dlatego też chłopi oddawali część plonów każdorazowemu posiadaczowi gruntu bądź urzędnikom faraona. Byli oni zobowiązani do udziału w wielkich pracach budowlanych podejmowanych przez faraona. Najważniejszym ich obowiązkiem była praca przy kopaniu kanałów i wznoszeniu świątyń. Wzywano ich do pracy przede wszystkim w okresie wolnym od robót na polach, gdy mogli bez uszczerbku dla gospodarki opuścić własne wsie.