Rozwój i rola chrześcijaństwa w Europie

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Europa stała się kolebką nowej cywilizacji, począwszy od V w. n. e. i powstania państwa Franków zaczęły kształtować się nowe ośrodki państwowotwórcze. Najpierw na zachodzie Europy (państwo Normanów, państwo Wizygotów, Brytania, Cesarstwo Niemieckie, Norwegia, Szwecja, Dania, Irlandia), a następnie w IX/X wieku na terenie Europy Środkowo – Wschodniej (Bułgaria, Węgry, Czechy, Polska, Ruś). Te obszary Europy, które były w granicach Cesarstwa Rzymskiego (Hiszpanie, Francuzi, Włosi) szybciej wykształciły organizmy państwowe, przenosząc wiele elementów kultury rzymskiej, natomiast te, które zaistniały na terytoriach państw barbarzyńskich powstawały o wiele później i odwzorowywały zachodnie istniejące już organizmy państwowe. Niezależnie jednak od czasu powstania państwa Europa sięgnęła po bardzo ważny wzór, a mianowicie wzór organizacji Kościoła chrześcijańskiego. Dlatego wraz z rozwojem nowych ośrodków państwowotwórczych dynastie europejskie sięgają po chrzest.

Pierwszym państwem, utworzonym na gruzach Cesarstwa rzymskiego było państwo Chlodwiga, który w 496 r. zdecydował się przyjąć chrzest. Fakt ten pociągnął za sobą bardzo poważne konsekwencję dla późniejszej Francji oraz całej Europy.

W tym samym czasie, kiedy chrzcił się Chlodwig germańskie ludy np.: Wizygotów, Ostrogotów i Longobardów wyznawały arianizm, czyli chrześcijańską herezję kwestionującą m. i. n. boską naturę Jezusa. Jednak podbój Europy przez Chlodwiga, a następnie Karola Wielkiego wytępił wszelkie wierzenia pogańskie i w ten sposób stwarzył możliwość szerzenia się religii chrześcijańskiej.

W 754 (lub 755 roku), kiedy wśród Franków panował Pepin Krótki (714-768), a papieżem był Stefan II (od 752 na urzędzie) doszło do utworzenia Państwa Kościelnego (istniejącego do 1870 roku) na terenie Italii. Podlegało ono bezpośrednio papieżowi. Przyczyną utworzenia Państwa Kościelnego było zagrożenie papiestwa ze strony Longobardów, którzy zamierzali opanować Italię. Przerażony Stefan II wezwał na pomoc zbrojną Pepina Krótkiego, które dwukrotnie wyprawił się na Longobardów (754 i 756).Część zdobytego terytorium tzw. egzarchat raweński Pepin darował papieżowi, jako władcy świeckiemu – dało to początek Państwu Kościelnemu. W związku z powstaniem tegoż państwa kilkadziesiąt lat później (800 roku) papież Leon III koronował kolejną głowę państwa Franków tj. Karola Wielkiego, tym razem nadając mu tytuł cesarza .W ten sposób została odnowiona tradycja Cesarstwa Rzymskiego na zachodzie Europy. Było to z jednej strony odnowienie znaczenia tytułu cesarskiego i nawiązanie do potęgi Rzymu, a z drugiej wskazywało na rosnącą pozycję samego papieża w Europie. To dzięki namaszczeniu papieskiemu pojawił się nowy rytuał nadawania sakry królewskiej, oznaczającej boskie pochodzenie tejże władzy. Król stawał się „boskim pomazańcem” dzięki decyzji Kościoła. Znany jest dokument (tzw.„Darowizna Konstantyna”) pochodzący z VIII w, z którego wynika, że papież ma władzę nad całą Europą łacińską. Jednak zawartość tego dokumentu nie była wówczas do końca przestrzegana, co wynikało z kształtującej się roli zarówno władzy świeckiej jak i kościelnej.

Po 843 roku i traktacie w Verdun, kiedy rozpadło się państwo Franków nowo powstałe organizmy państwowe posiadały już wzór organizacji Kościoła i rozumiały znaczenie chrześcijaństwa w rozwoju państwowości, dlatego w pierwszej kolejności przyjmowały chrzest lub umacniały religię.

Kolejność przyjmowania chrztu w państwach europejskich była następująca:

W 826 roku wygnany król Danii Harald Klak, przyjął chrzest na dworze Ludwika Pobożnego. Wracając do państwa przyprowadził pierwszego misjonarza Angara, późniejszego arcybiskupa Hamburga. Pierwsza misja chrystianizacyjna Danii przyniosła krótkotrwałe rezultaty, dopiero w 965r. kolejny król Harald Sinozęby przyjął ponownie chrzest;

W latach 863 - 835 miał miejsce początek misji Cyryla i Metodego, która doprowadziła do chrztu Wielkich Moraw w obrządku słowiańskim oraz rozwoju alfabetu tzw. głagolicy i cyrylicy;

W 865 roku (lub 866) przyjął chrzest chan Bułgarów Borys, zapoczątkowując rozwój chrześcijaństwa w Bułgarii, w obrządku bizantyjskim;

W 933 roku chrzest przyjął władca Norwegii Hakon Dobry, jednak jego misja zakończyła się fiaskiem, a chrystianizacja dokonała się nieco później, bo na przełomie X i XI w ;

W 968 roku powstało niemieckie arcybiskupstwo w Magdeburgu;

W 966 roku na wzór rzymski został ochrzczony pierwszy historycznie potwierdzony władca Polan Mieszko. Przybycie na tereny Polski (698 rok) biskupa Jordana i założenie pierwszego biskupstwa misyjnego w Poznaniu spowodowało rozwój chrześcijaństwa na teren całego kraju;

Około 974 roku zostały ochrzczone książe węgierski Gejza z rodu Arpadów, przyjął on chrzest z rąk misjonarzy niemieckich. Fakt ten zapoczątkowało sprowadzenie pierwszych misjonarzy na Węgry. Niektórzy historycy podają datę 1000 roku, jakoby święty Stefan przyjmuje chrzest Węgier i jednocześnie koronował się na króla. Konsekwencją koronacji było zezwolenie na osiedlanie się chrześcijan w granicach państwa węgierskiego. W roku 1001 założono pierwszą węgierską metropolię kościelną w Ostrzyhomiu oraz osiem podległych mu biskupstw;

W 988 roku w obrządku bizantyjskim chrzest przyjął książe Włodzimierz Wielki wywodzący się z rodu Rurykowiczów, władca Rusi Kijowskiej. W 1036 roku została założona metropolia kijowska, która kończyła okres wprowadzania chrześcijaństwa na Rusi;

W 1000 roku Zgromadzenie Ludowe Islandii podjęło decyzję o przyjęciu chrześcijaństwa w państwie;

W 1008 roku przyjął chrzest król Szwecji Olaf Skotkonung, jednak chrystianizacja państwa zakończyła się ostatecznie dopiero w XII w;

W 1030 roku nastąpiła ponowna chrystianizacji Norwegii;

W 1386 roku książe litewski Jagiełło przyjął chrzest w Krakowie, przybierając imię Władysław.

Rola chrześcijaństwa w Europie niewątpliwie wiąże się z zagadnieniami dotyczącymi:

• polityki – m. i .n. sposób tworzenia struktur państwa wzorowany na strukturach Kościoła,
• gospodarki – Kościół był jednym z elementów systemu feudalnego,
• społeczeństwa – wpływ jaki wywierał religia na tworzenie struktur społecznych i wzajemne oddziaływanie był niewątpliwie bardzo ważny,
• kultury – która proponowała jednakowe (uniwersalistyczne ) spojrzenie na jej wytwory tj. nauka, filozofia, sztuka itp.

Szersze omówienie tych zagadnień znajduje się w temacie „Wpływ chrześcijaństwa na życie polityczne, gospodarcze i kulturalne”.