Socrealizm

Socrealizm (realizm socjalistyczny) obowiązywał w sztuce ZSRR od początku lat trzydziestych XX wieku, do lat osiemdziesiątych. Po zakończeniu II wojny światowej został narzucony we wszystkich państwach bloku wschodniego. Naczelną ideą socrealizmu było ideowe zaangażowanie sztuki w „walkę o socjalizm”. Sztuka miała być tym narzędziem w walce o socjalizm, miała też przybliżać jego idee w formie dostępnej wszystkim ludziom. Dzieła tworzone w tym nurcie miały pełnić funkcje propagandową, której adresatem był często prosty robotnik. Obrazy i rzeźby socrealistyczne przypominają w formie prace realistów, z nieco żywszą gama barw i wyrazistszą fakturą. Tematyka prac socrealistycznych jest bardzo różnorodna ukazuje np.: prace fizyczna, sceny z rewolucji proletariackiej, Armie Czerwoną, realizacje wielkich przedsięwzięć budowlanych, przywódców partii, robotników i kołchoźników. Celem twórców miało być również tworzenie portretów przewodników pracy. Treść dzieł socrealistycznego jest optymistyczna i zarazem dydaktyczna, sztuka ma przybliżyć idee socjalizmu. Z założenia twórców ich dzieła miały również odzwierciedlać rzeczywistość, bez popadania w naturalizm i ujawniania indywidualnych cech autora. Dzięki tym cechom sztuka socrealistyczna stała się ponadczasowa, pokazująca ludzi pięknych i szczęśliwych, a świat wokół nich był idealny bez wojen, konfliktów i niepokoju.

 

W Polsce socrealizm stał się obowiązujący w okresie stalinowskim, czyli od zakończenia II wojny światowej do 1956 roku. Zwolennikiem i propagatorem ruchu był ówczesny (od 1952 r.) Minister Kultury i Sztuki W. Sokorski.

 

  • Przykłady twórców prac socrealistycznych:

Izaak Brodski – był aktywnym członkiem grupy powstałej w 1922 roku pod nazwą Assocjacja Chudoznikow Rewolucjonnoj Rossiji. Najbardziej znany jest cykl obrazów Brodskiego poświęcony osobie Lenina np.: portret pt. „W.I. Lenin”, „Lenin w Smolnym” oraz obrazy o tematyce rewolucyjnej np. : „Egzekucja 26 komisarzy bakijskich”.

 

Aleksander Dejneka (1899 -1969) – zajmował się malarstwem sztalugowym, ściennym oraz mozaiką. Do znanych jego dzieł należą: „Fabryka tekstylna”, „Przed zmiana sztychty”, „Obrona Piotrogradu”.

 

Włodzimierz Zakrzewski (1916 -1992) malarz, grafik, plakacista. Był inicjatorem i propagatorem socrealizmu w Polsce. Jego najsłynniejsze dzieła to: „Olbrzym i zapluty karzeł reakcji” oraz  „Towarzysz Bierut wśród robotników”.

 

Andrzej Kobzdej (1920 – 1972) malarz i architekt autor słynnego dzieła pt.:„Podaj cegłę”(1949).

 

Wiera Muchina (1889 -1953) rzeźbiarka, jej najsłynniejsze dzieło to „Robotnik i kołchoźnica” oraz pomnik M. Gorkiego.

 

Architekturę radziecką doby socrealizmu reprezentuje moskiewskie metro oraz gmach uniwersytetu im. Łomonosowa. W Polsce typowe budynki socrealistyczne znajdują się m.in.:

  • w Katowicach, jest to budynek Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych (obecnie: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego),
  • w Gdyni Budynek YMCA (dawniej MDK, zbudowany w latach 1950-1951,
  • w Warszawie Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM), Plac Konstytucji, Pałac Kultury i Nauki,
  • w Krakowie – Nowa Huta,
  • w Kowarach - osiedle mieszkaniowe i dom kultury.

Podobnie jak architekturę i sztukę socrealizm obowiązywał inne dziedziny twórczości np. literaturę , muzykę, czy film. W Polsce po 1955 artyści zaczęli odchodzić od socrealizmu, ku niezadowoleniu władzy panstwowej.