Teatr antyczny

Niepodważalnym symbolem kultury greckiej jest narodzony w Atenach teatr. Swoimi początkami sięga do VI wieku p.n.e., jego geneza wiąże się z obrzędem kultowym boga wina i winnej latorośli Dionizosa, obchodzonym wiosną. Po zakończeniu winobrania obywatele Aten organizowali uroczystości ku czci Dionizosa nazywane Wielkimi Dionizjami. Pierwszego dnia mężczyźni ubrani w skóry kozłów (gr. tragos –kozioł , stąd tragedia) śpiewali pieśni chóralne ku czci boga (dytyramby), pito młode wino, przedstawiano liczne scenki. Następnego dnia wystawiano komedie, a potem przez trzy kolejne dni tragedie. W połowie V wieku poeta Tespis wprowadził pierwszego aktor, który prowadził dialog z pieśniarzami, następnie Ajschylos wprowadził drugiego aktora, a trzeciego Sofokles. Do dziś zachowaly się niestety tylko ułomki twórczości tych wielkich pisarzy np. Sofokles napisał prawdopodobnie 123 tragedie, z których zachowało się zaledwie 7.

 

Największy rozwój teatru przypada na okres klasyczny kultury greckiej, czyli V wiek p.n.e., bowiem w tym czasie tworzyli najwięksi dramaturdzy tj.: Ajschylos (525 - 456 p.n.e.), Sofokles (497 – 405 p. n. e) i Eurypides (ok. 480 – 406 p.n.e). Udział w przedstawieniach teatralnych Grecy traktowali jako przeżycie religijne i element kultu boga Dionizosa, był to również obywatelski obowiązek właściwy dla danego polis.

Począwszy od V wieku p.n.e., kiedy wykształcił się podział dramatu na tragedię i komedię spopularyzowała się również gra teatralna chórzystów w liczbie dwunastu lub piętnastu wybierano pośród młodzieży ateńskiej, natomiast aktorzy byli profesjonalistami. Mężczyźni, którzy występowali, również w rolach kobiecych (im nie wolno było występować) przygotowywali się do swoich ról dość długo. Aktorzy recytowali lub śpiewali teks sztuki, chór śpiewał i tańczył treść przedstawienia. W teatrze greckim aktorzy występowali w specjalnie szytych strojach, maskach wytworzonych z usztywnionego płótna, często w butach na koturnie, aby mogli być wyższymi niż w rzeczywistości. Przedstawienia odbywały się trzy razy w roku, w czasie kolejnych dni. Na życzenie Perykles  niezamożnym obywatelom wypłacano specjalną kwotę, aby mogli uczestniczyć w przedstawieniach teatralnych, które zawierały obok rozrywki wiele elementów dydaktycznych, często wychowywały obywateli demokratycznego państwa. Inny powód, dla którego dbano o udział wszystkich obywateli w przedstawieniach dotyczył kwestii religijnej, skoro przedstawienia były elementem kultu Dionizosa. Często organizowano konkursy na przedstawienia teatralne, które były oceniane prze specjalną komisję . W V wieku p.n.e. wystawiano przedstawienia budując drewniane trybuny na zboczach ,dopiero od IV wieku zaczęto budować specjalne kamienne obiektu teatralne. Centralnym miejscem takiego obiektu było okrągły placyk, przeznaczony dla chóru, zwany orchestrą, było również podium dla aktorów. Pomiędzy kamiennymi rzędami przeznaczonymi dla widzów rozstawione były rezonatory, umożliwiające doskonałą słyszalność słów wypowiadanych przez aktorów, można było usłyszeć nawet szelest liści lub szept mówiącego. Miejsca w pierwszym rzędzie były zarezerwowane dla wyższych urzędników i ważnych gości. Najsłynniejszy i najpiękniejszy teatr kamienny Epidauros (zachowany się do dziś), znajdował się w Argolidzie na Peloponezie, zbudowano go wykorzystując zbocze wzgórza drugiej połowie IV wieku p.n.e.

 

Na „deskach” teatrów greckich grywano tragedię, jako utwory podniosłe, często o tematyce mitycznej lub uniwersalnych problemach dotyczących człowieka oraz komedie jako rodzaj groteski, rozweselającej, komentującej życie polityczne, wyśmiewającej nielubiane postacie polityków, ale jednocześnie pouczający widzów. Arystofanes był autorem najczęściej wystawianych utworów, często o tematyce politycznej nastawionej satyrycznie wobec wad demokracji.