Ustrój cesarstwa

W X wieku ustrój cesarstwa bizantyjskiego osiągnął swoją ostateczną formę. Naczelne stanowisko w państwie zajmował cesarz, który od VI wieku nosił tytuł basileusa. Był on bezpośrednim dziedzicem rzymskich cesarzy. Pełnił najwyższą władzę w państwie, był wodzem i prawodawcą. Chrystianizm przyczynił się do uznania go za namiestnika bożego oraz za władcę równego apostołom. Sprawował więc cesarz bizantyjski władze absolutną. By podkreślić majestat cesarskiej władzy dwór nie cofał się przed teatralnymi efektami, które miały oddziaływać na wyobraźnię barbarzyńców. Cesarze bizantyjscy byli wybierani przez senat, aklamacji udzielali im wojsko i lud. W czasem jednak tą procedurę zaczęto omijać. Nie zostało ustalone prawo sukcesji tronu cesarskiego, i to w przyszłości stało się przyczyną uzurpacji oraz otwierało drogę do tronu ludziom nawet najniższego pochodzenia. Cesarzowi został podporządkowany patriarcha Konstantynopola. Był więc cesarz honorowych przywódca duchowieństwa bizantyjskiego. To stało się przyczyną licznych konfliktów i nieporozumień z Kościołem. Stan prawny, w którym na czele instytucji państwowych i kościelnych stoi cesarza, określamy mianem cezaropapizmu.

Dla cesarstwa bizantyjskiego charakterystyczna była rzesza urzędników. Wśród wielkich dostojników cesarstwa na pierwszym miejscu należy wymienić czterech logotetów. Pierwsze miejsce wśród nich zajmował logothetes dromu – dyrektor poczty, a z biegiem czasu minister spraw wewnętrznych i policji, a równocześnie minister spraw zagranicznych i kanclerz. Z tego powodu był nazywany wielkim logotetą. Obok niego urzędy pełnili:

• logothetes ton stratiotikon – skarbnik wojskowy
• logothetes tu geniku – minister skarbu
• logothetes ton agelon – minister dóbr państwowych.

Oprócz wymienionych powyżej urzędników duża rolę odgrywali również: urzędnik kierujący wymiarem sprawiedliwości (quaestor), wódz naczelny (domesticos), minister marynarki (drongarios) oraz prefekt Konstantynopola. Każdy z ministrów miał do swej pomocy kancelarię oraz pracujących tam urzędników niższego szczebla.