Ustrój polityczny

Najwyższa władza w państwie należała do króla. Z jednej strony monarcha pełnił rolę władcy senioralnego, na podległym mu obszarze. Z drugiej strony stał najwyżej w hierarchii państwowej, będąc zwierzchnikiem innych francuskich władców senioralnych.

 

Kościół i duchowieństwo w pierwszych wiekach budowania władztwa Francji, służył królowi pomocą i opieką. Dzięki duchowieństwu utrzymało się przekonanie, że monarcha jest na ziemi namiestnikiem Boga. Stad wynikać miała jego nieomylność i nietykalność. Aby zapewnić władzę swoim następcom, Kapetyngowie ustalili zasady następstwa tronu. Zniesiona została elekcja, a w jej miejsce wprowadzono dziedziczność tronu w ramach rodziny królewskiej. W XI wieku ustalono zasadę, zgodnie z którą za życia króla następuje wybór jego syna, następcy, który otrzymuje tytuł króla desygnowanego. W XIII wieku ustalono, że tron mogą dziedziczyć tylko potomkowie w linii męskiej, z zastosowaniem zasady primogenitury, a więc prawa do dziedziczenia tronu przez najstarszego syna. Następca tronu nie mógł z niego zrezygnować, zrzec się go, ani też przekazać korony innej osobie.

 

Uposażeniu innych dzieci królewskich służyły tzw. apanaże. Były to wydzielone ziemie z królewskiej domeny, które miały stać się źródłem utrzymania dla osób, które je otrzymały. Apanaże mogli otrzymywać tylko i wyłącznie synowie króla, jego spadkobiercy w linii prostej.

 

W stosunku do władców senioralnych król pełnił rolę suwerena. Do niego należało egzekwowane lennych obowiązków, nałożonych w wyniku zawarcia umowy komendacyjnej. Monarcha stał także na straży pokoju w państwie. Mógł więc przeciwdziałać wszelkim wojnom wewnętrznym i prywatnym. Z czasem na tereny należące do innych seniorów zaczęło wkraczać prawo ustalane przez króla, jako suwerena. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku królewskiego sądownictwa. Król w państwie pełnił rolę najwyższego sędziego. Był więc ostatnią instancją, do której można się było odwołać w postępowaniu sądowym.

 

Centrum zarządzania państwem stanowił królewski dwór. Urzędnicy dworscy rekrutowali się głównie ze szlachty, ale w ich szeregach znajdowali się także przedstawiciele mieszczaństwa. Wśród osób otaczających monarchę i służących mu pomocą, znajdowali się także i duchowni. Najwyższa władza zaraz po królu, należała do wielkiego seneszałka. Do jego kompetencji należało kierowanie armią, nadzór nad urzędnikami szczebli lokalnych oraz zastępstwo monarchy w razie jego nieobecności. W XII wieku powyższy urząd uległ likwidacji, a zadania wypełnianie przez niego zostały podzielone pomiędzy innych dworskich urzędników. Dowództwo nad wojskiem przejął konetabl, pozostałe natomiast zadania zostały powierzone kanclerzowi. Do kompetencji tego ostatniego z wymienionych należało także przewodnictwo obradom Rady królewskiej oraz reprezentowanie monarchy w czasie zgromadzeń parlamentarnych. Urzędnicy nadworni wchodzili w skład Rady królewskiej. Początkowo pełniła ono rolę doradczą w stosunku do króla, z czasem jej kompetencje zostały bardziej uściślone. Doszło także do wyodrębnienia się Rady Królewskiej Prywatnej albo Tajnej, która zajmowała się polityka administracyjną państwa. W 1496 r. z jej trzonu powstała odrębną komisja do spraw sądowych. Obok wspominanej Rady Królewskiej, dział także Parlament, Izba Obrachunkowa, która kontrolowała sprawy i dokumenty finansowe oraz dwór królewski.

           

Obok króla i jego dworu, w początkach XIV wieku została powołana do życia reprezentacja stanowa szlachty i mieszczaństwa. Przyjęła ona nazwę początkowo Trzech Stanów, z czasem określenie to uległo zmianie na – Stany Generalne. Po raz pierwszy Stany Generalne zostały zwołane w 1302 r. przez ówczesnego króla Filipa IV Pięknego. W ich składzie znaleźli się szlacheccy wasalowie królewscy, ale także i duchowni i przedstawiciele bogatego mieszczaństwa. Do najważniejszych kompetencji tego organu należało: uchwalanie podatków, przedstawianie królowi postulatów zmian w prawie (Stany Generalne nie posiadały prawa inicjatywy ustawodawczej) oraz wspólne wraz z monarchą wydawanie ordonansów. Czas i miejsce obrad Stanów Generalnych ustalał król. Początkowo ich obrady miały charakter nieregularny. Od drugiej połowi XIV wieku ustalił się zwyczaj zwoływania Stanów Generalnych raz w roku. Próby ograniczenia władzy monarszej nad tym organem przedstawicielskim nie dały większych rezultatów. Przez większość czasu swojego istnienia organ ten był mocno uzależniony od woli króla. Spośród przedstawicieli trzech stanów, monarcha miał prawo imiennie powołać członków Zgromadzenia Notabli. Kompetencje tego organu były zbliżone do zadań powierzonych Stanom generalnym, nie obejmowały jednak podatków, które były zastrzeżone wyłącznie dla Stanów.

 

Tereny, które wchodziły w skład państwa francuskiego, zostały oddane w zarząd, z woli króla, urzędnikom lokalnym. Zwano ich prewotami, albo bajulami. Do ich kompetencji należały sprawy administracyjne, wojskowe, skarbowe oraz sądowe, podległych im dzielnic i prowincji. Oni tez ogłaszani akty królewskie oraz sprawowali nadzór nad ich wykonaniem. Urzędnicy, o których mowa wywodzili się ze średniej i drobnej szlachty. Na szczeblu prowincji został zorganizowany odpowiednik państwowych Stanów Generalnych w postaci – stanów prowincjonalnych. Ich skład oraz sposób obrad był wzorowany na Stanach Generalnych. Obrady stanów prowincjonalnych były zwoływane przez króla, głównie w sprawach podatkowych.

 

Warto także wspomnieć o organizacji sądownictwa w państwie francuskim. Było ono dość rozbudowane, bowiem obok sądownictwa senioralnego, funkcjonowało sądownictwo królewskie. Z czasem sądy królewskie odebrały część uprawnień sądom senioralnym, pozostawiając w ich gestii sądownictwo w sprawach cywilnych  i karnych, jednak z wyjątkiem spraw zagrożonych karą śmierci, karami cielesnymi. W podobny sposób ograniczony został zakres kompetencji sądownictwa miejskiego. W wyniku podjętych działań w XV wieku sądownictwo senioralne i miejskie, zostało podporządkowane sądownictwu królewskiemu.