Wielkie odkrycia geograficzne - przyczyny, przebieg i ich znaczenie

XVI wiek obfitował w szereg zjawisk nazwanych przez historyków „Wielkimi odkryciami geograficznymi”. Doszło wówczas do odkrycia nieznanych do tej pory w Europie wielu nowych kontynentów. Oprócz tego zaskakująca jest ilość podróżujących i odkrywców w poszukiwaniu nowych terenów, a czasem nowych przygód. W okresie starożytnym i średniowiecznym znajomość świata ograniczała się do terenów Europy i Afryki Północnej. O wiele mniej znali Azję i pozostałe tereny. Informacje o innych kontynentach dochodziły od kupców, dyplomatów, a nawet szpiegów.

Przyczyny wielkich odkryć geograficznych były następujące:

• Chęć odnalezienia drogi do Indii. Do tej pory Europejczycy docierali po przyprawy korzenne przez Morze Śródziemne i Czerwone, Półwysep Arabski do Indii, jednak opanowanie terenów Konstantynopola i wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego przez Turków Osmańskich, wymusiło konieczność znalezienia innej drogi.
• Ujemny bilans handlowy między krajami Europy, a Bliskim Wschodem.
• Chęć sprowadzenia przypraw korzennych tj. imbir, gałka muszkatołowa, pieprz, wanilia, cynamon po cenach niższych z pominięciem pośredników.
• Poszukiwanie nowych terenów zasobnych w surowce mineralne tj.: złoto, srebro.
• Długotrwały pokój i wzrost demograficzny powodował rosnące w Europie przeludnienie, dlatego należało poszukać nowych terenów do rozwoju osadnictwa.
• Wynalazki i odkrycia naukowe np.: igły magnetycznej, busoli morskiej oraz tzw. laski Jakuba, czyli przyrządu służącego do określania szerokości geograficznych na podstawie kąta wzniesienia ciała niebieskiego.
• Rozwój kartografii z wykorzystaniem siatki kartograficznej, upowszechnienie tzw. portolanów, czyli map morskich, malowanych ręcznie na papirusie.
• Skonstruowanie nowoczesnego statku pod nazwą karawela. W konstrukcji statków wprowadzono tzw. poszycie karawelowe (tzn. łączenie poszycia na styk nie jak do tej pory na zakładkę). Zwiększono ilość i wielkość żagli, tzn. pojawiły się żagle rejowe na maszcie i na grotmaszcie. W efekcje zmian statki były dobrze przygotowane do odbycia żeglugi dalekomorskiej.
• Wzrost zainteresowania światem, wywołany częściowo ideami humanizmu. Potrzeba poszerzanie horyzontów myślowych i powstaniem środowisk naukowych zainteresowanych zdobywaniem wiedzy.
• Zaspokojenie ciekawości świata. Po Europie krążyły opowieści o skarbach na dalekim wschodzie, znane m.in. z przekazów podróżnika średniowiecznego Marko Polo, który odbył w XIII wieku podróż do Chin.
• Chęć udowodnienia kulistości Ziemi – skoro zwyciężył pogląd o jej kulistości, należało teraz dowieść prawdy nowo głoszonej tezy. Poszukiwanie terenów do wprowadzenia misji chrześcijańskich.
• Chęć zysku – szczególnie przez portugalskich i hiszpańskich rycerzy oraz szlachty, pozbawionych źródeł utrzymania lub braku zajęć.