Wojna siedmioletnia (1756 - 1763)

dział: Państwo

Wojna siedmioletnia był kontynentalnym etapem zmagań pomiędzy państwami europejskimi rywalizującym na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Do 1748 r. zmagania toczyły się głownie na tym kontynencie. Po tym okresie przeniosły się także od Europy. W 1755 r. kolonialny konflikt stał się zarzewiem wojny europejskiej. Na terenie Stanów Zjednoczonych starły się siły Anglii i Francji. Francuzi nie kwapili się jednak do generalnej rozprawy. Rząd brytyjski wydał rozkaz zatrzymywania wszystkich francuskich statków handlowych, płynących do USA. Francja na to posunięcie odpowiedziała ultimatum, a 18 maja 1756 r. nastąpiło oficjalne wypowiedzenie wojny.

 

Wojna rozpoczęła się niepomyślnie dla Anglików, bowiem Francuzi niespodziewanym atakiem zdobyli Minorkę, kluczową brytyjska bazę na Morzu Śródziemnym. W obliczu konfliktu oba państwa przystąpiły do rozbudowy posiadanych flot, oraz do poszukiwania sojuszników na terenie Europy.

 

W Europie po 1748 r., czyli po zakończeniu wojny o sukcesję austriacką, utrzymywał się układ sojuszy z tego okresu, który łączył Wielką Brytanię z Hanowerem, Holandią, Austrią i Rosją, a po drugiej stronie stawiał sojusz Francji z Hiszpanią i Prusami oraz z Turcją. Okazać się jednak miało w przyszłości, że o zasadniczym zwrocie w europejskim konflikcie zadecydują Austria i Prusy. Władcy obu wymienionych państw – Fryderyk II (Prusy) i Maria Teresa (Austria) wykorzystali okres pokoju do wzmocnienia wewnętrznego swoich państw, oraz do przeprowadzenia reform w duchu oświeconego absolutyzmu. Oba państwa od lat rywalizowały o Śląsk. Odzyskanie tych ziem oraz rozbicie Prus stało się naczelną zasadą polityki państwa austriackiego. Od 1753 r. polityką Austrii kierował znakomity dyplomata kanclerz Kaunitz. Austria w swoich zamierzeniach miała sprzymierzeńca w osobie cesarzowej Rosji – Elżbiety, która była poróżniona z Prusami w sprawie Szwecji i Polski. Celem Rosji był także podbój Prus Wschodnich. Obie cesarzowe planowały więc rozbiór Prus, jednak aby móc tego dokonać, Kaunitz uważał iż potrzebny jest udział w tym procesie jeszcze jednego państwa, a mianowicie Francji. W stosunkach pomiędzy Francją i Austrią dominował jednak odwieczny antagonizm. Próby zbliżenia pomiędzy tymi dwoma państwami zapoczątkowano już za panowania Ludwika XIV. Szczególne zasługi na tym polu przyniosła dalekowzroczna i rozumna polityka austriackiego kanclerza. Zdawał on sobie sprawę, że interesy Austrii koncentrują się na terenie Europy Środkowej, że większe znaczenia ma dla Austrii Śląsk, niż Belgia, którą można przecież odstąpić Francji. Polityka Kaunitza długo nie znajdowała zrozumienia u francuskich władców, którzy pozostawali wierni sojuszowi z Prusami.

 

Władca Prus – Fryderyk II, mimo zaboru  Śląska, rządził w połowie XVIII wieku wciąż niewielkim i rozczłonkowanym państwem. Nie zaprzestał jednak bynajmniej marzeń o podbojach terytorialnych. W Testamencie politycznym, wydanym w 1752 r. za główne cele pruskiej polityki uznał: zabór Saksonii, Prus Królewskich oraz resztki pozostającego jeszcze w szwedzkich rękach – Pomorza. Fryderyk II spodziewał się przy realizacji założeń swojej polityki, wojny z Austrią, obawiał się także i Rosji. Dlatego też zakładał współdziałanie z Francją w ramach sojuszu łączącego państwa, oraz w przyszłości współpracy także i z Rosją.

 

Anglia, przystępując do wojny chciała sprawdzić stałość zawartych niegdyś sojuszy politycznych. Po rozmowach jednak z przedstawicielami Austrii okazało się, że żądania stawiane przez stronę angielską są dla Austrii zbyt wygórowane. W tej sytuacji kanclerz Kaunitz zaczął dążyć do zawarcia porozumienia z Francją. Dyplomaci angielscy rozpoczęli rozmowy ze stroną rosyjską oraz z pruską. Rokowania zakończyły się podpisaniem porozumień z obu wymienionym państwami przez stronę angielską. Francja widząc wiarołomstwo swojego niedawnego sojusznika – Prus, zdecydowała się przyjąć propozycję austriackie. Dnia 1 maja 1756 r. oba państwa – Francja i Austria – podpisały tzw. pierwszy traktat wersalski. Na jego mocy Austria ogłosiła neutralność w konflikcie z francusko-angielskim oraz zawarła przymierze o charakterze obronnym z Francją. Na wieść o tym odwróceniu przymierzy, do którego doszło w Europie, Holandia zawarła z Francją konwencję o neutralności (14 VI 1756 r.). Zadnia co do swoich partnerów w polityce zagranicznej zmieniła również cesarzowa Rosji – Elżbieta, podpisując z Austrią antypruskie przymierze, wycofując się jednocześnie z porozumienia z Anglią. Fryderyk II uznał, że został przez państwa europejskie, a szczególnie przez porozumienie francusko-austriackie osaczony. Posunął się nawet do tego, że zażądał do Marii Teresy zapewnienia, że nie zaatakuje Prus a tym roku, ani w roku przyszłym. Nie otrzymał jednak na swoje pytanie zadowalającej odpowiedzi, w tej sytuacji zdecydował się podjąć kroki zbrojne. 30 sierpnia 1756 r. armia pruska wtargnęła do Saksonii, zajęte zostało Drezno, a armię saską zmuszono do kapitulacji. W obliczu pruskiego ataku, kanclerz Austrii wystawił przeciwko Fryderykowi II armię, którą po zawarciu tzw. drugiego traktatu wersalskiego (1 V 1756 r.), wsparły pieniądze uzyskane od Francji. Rozpoczęła się wojna siedmioletnia. Jako cel wojny określono rozbiór posiadłości Fryderyka II. Austria chciała odzyskać Śląsk, Rosja otrzymać Prusy Wschodnie, Szwecja – Pomorze, Saksonia – Magdeburg, Halle, a Francja myślała o posiadłościach nadreńskich, należących do Prus. W planach francuskich zdobyczy znalazła się również Belgia, a dokładnie jej nadmorska część, która miała zostać w przyszłości wcielona do Francji.

Królowi Prus Anglia, jako sojusznik, przyznała ogromne subsydia na prowadzenie działań wojennych.