Wpływ chrześcijaństwa na życie polityczne, gospodarcze i kulturalne

Omawiając rolę chrześcijaństwa w średniowieczu warto zwrócić uwagę na następujące trzy dziedziny tj.: polityka, gospodarka i kultura, bowiem w tych obszarach widać bardzo wyraźny wpływ Kościoła. Na ziemiach polskich może nie był on, aż tak wyraźny jak na Zachodzie Europy, ale i rozwój organizacyjny Kościoła był tu mniejszy.

W dziedzinie polityki Kościół w okresie średniowiecza wywierał znaczne wpływy, ponieważ przybywający na tereny polskie zakonnicy byli osobami wykształconymi, często pełnili wobec władcy różne funkcję np.: doradcze, prowadzili kancelarie oraz wiele innych instytucji państwowych .Zdarzało się, że próbowali nawet zająć konkretne stanowiska polityczne, czego przykładem był konflikt biskupa Stanisława z Bolesławem Śmiałym (święty biskup Stanisław był przez Galla Anonima nazwany ,,zdrajcą” prawdopodobnie za próbę nieposłuszeństwa wobec króla).

Można zaryzykować stwierdzenie, że Kościół był instytucjonalnie związany z państwem.

Władcy polscy mieli kontakty niemalże przyjacielskie z wysoko wykształconymi przedstawicielami Kościoła np.: znane są w źródłach kontakty Bolesława Chrobrego ze świętym Wojciechem, Brunonem z Kwerfurtu oraz świętym Romualdem z Rawenny. Bolesław Krzywousty znał prawdopodobnie osobiście Ottona z Bambergu. Fakty te mogą świadczyć również o wysokim poziomie kadry kierującej państwem.

Od początku średniowiecza Kościół był elementem systemu feudalnego. Poprzez inwestyturę stawał się nie tylko uzależniony od seniora, co często prowadziło do konfliktów, ale również gromadził majątki, które później przynosiły olbrzymie zyski ekonomiczne. W ramach archidiecezji, diecezji i parafii powstawały majątki wielkością uzależnione od stopnia bogactwa danego poziomu hierarchicznego. Dla przykładu można podać wielkość posiadłości ziemskiej arcybiskupa gnieźnieńskiego, która sięgała bardzo rozległych terenów Wielkopolski, oczywiście, że majątek parafialny był proporcjonalnie mniejszy.

Stałym źródłem dochodu Kościoła był podatek tj. dziesięcina (świadczenie w postaci dziesiątej części dochodów) oraz świętopietrze (podatek płacony na stolicę apostolską). Kościół Katolicki był najbogatsza organizacją średniowieczną, dlatego też jego wpływy na życie polityczne i gospodarcze były największe.

Fundatorzy klasztorów i kościołów o większym znaczeniu np. kolegiat traktowali nowo fundowane kościoły jako, z jednej strony dbałość o własny zysk duchowy (stała modlitwa za fundatora), z drugiej zaś był to sposób na zagospodarowanie majątku. Około XIII wieku kościoły w dobrach prywatnych stawały się coraz bardziej niezależne, co miało związek z działalnością Henryka Kietlicza, będącego arcybiskupem gnieźnieńskim, który w okresie pełnienia posługi arcybiskupa wydał rozporządzenie o kanonicznym wyborze biskupów. Taka sytuacja jeszcze bardziej uniezależniła ekonomicznie Kościół od władzy świeckiej.

Niewątpliwie największy wpływ chrześcijaństwa uwidacznia się jeśli chodzi o rozwój kultury. Począwszy od X wieku, kiedy na ziemiach polskich pojawił się pierwszy biskup misyjny wraz z nim przywędrowali inni duchowni, którzy zaczęli organizować życie kulturalne. Wyrażało się to poprzez :

• budownictwo- architekturę i sztukę,
• prawo,
• teologia.

Studia na tych kierunkach można było podjąć po ukończeniu niższego stopnia nauczania, czyli sztuk wyzwolonych. Na wydziale prawa i medycyny studiowała młodzież od 20 do 25 roku życia, kończąc naukę otrzymywało tytuł doktora. Najdłużej trwały studia teologiczne, a doktorat można było uzyskać dopiero po ukończeniu 35 roku życia.

Uniwersytety powstały na terenie:

• Włoch (Bolonia XI w; Solerno, Regio XII w; Vicenza , Arezzo, Padwa XIII w),
• Francji (Paryż, Montpellier, XII w; Tuluza i Awinion XIII w),
• Anglia (Oxford XII w; Cambridge XIII w),
• Hiszpaniii i Portugalii (Palencja, Salamanka i Sewilla XIII w),
• Niemiec ( Erfurt, Heidelberg i Kolonia XIV w),
• Czech (Praga XIV w),
• Polski (Kraków XIV w),
• Węgier (Pecs i Buda XIV w).

Wpływ Kościoła katolickiego na rozwój szkolnictwa i nauki zaznaczył się w ich powstawaniu,  tworzeniu kadry nauczającej oraz w organizacji instytucji wspierających edukację jak np. bibliotek. Jedna z największych bibliotek katedralnych powstała w Krakowie około 1100 roku, liczyła 48 rękopisów bogato iluminowanych, głównie przez zakonników. Wśród tych dzieł sporą grupę stanowiły księgi liturgiczne dzieła Boecjusza, papieża Grzegorza Wielkiego oraz pisarzy starożytnych np.: Terencjusza ,Owidiusza i wielu innych.

Wśród kadry nauczającej na różnych poziomach byli duchowni np. święty Tomasz z Akwinu, który przebywał kilkakrotnie na uniwersytecie paryskim, gdzie od 1252 roku wykładał sentencje Piotra Lombarda. On też jest autorem dzieła pt. Summa teologiczna, której na sposób racjonalny podaje pięć dowodów na istnienie Boga.

Filozofia

Wpływ Kościoła na rozwój filozofii miał podstawowe znaczenie, to duchowni stanowili kadry uczonych poszukujących odpowiedzi na nurtujące pytania. Rozwijał się augustianizm (święty Augustyn Aureliusz), tomizm (święty Tomasz z Akwinu) oraz franciszkanizam, (od świętego Franciszka z Asyżu).Nauka tworzona przez światłych ludzi epoki opierała się na autorytecie religii.

Literatura

Wydarzenia historyczne średniowiecza wywarły olbrzymi wpływ na rozwój literatury. Duchowni byli jedyną grupą umiejącą pisać i czytać dlatego też rozpowszechniali charakterystyczny dla epoki teocentryzm, głosząc, że Bóg jest najwyższą wartością i stanowi centrum porządku społecznego.

Piśmiennictwo średniowieczne miało charakter dydaktyczny i popularyzujący wzorce osobowe, wykształciło dwa ideały : rycerza i świętego. Ideał świętego to człowiek oddany Bogu, asceta, odrzucający życie i wartości doczesne np. w literaturze polskiej bohater „Legendy o świętym Aleksym”. Ideał rycerza, ukształtowany przez pieśni o czynach wojennych to człowiek odważny, broniący króla, Kościoła, wdów i sierot np. Roland z

„Pieśni o Rolandzie”.

Również tematyka różnych gatunków literackich była inspirowana zagadnieniami religijnymi głównie zawartymi w Starym i Nowym Testamencie oraz żywotach świętych. W średniowieczu nastąpił rozwój takich form literackich, które był charakterystyczne dla religii np. : hymny, misteria, moralitety, hagiografia (żywoty świętych).

Teatr

Pejzaż kulturalny średniowiecza byłby niepełny bez mimów, żonglerów i innych wesołków kształtujących nurt ludowy kultury średniowiecznej. Jednak Kościół (np. święty Chryzostom) był przeciwny sztukom teatralnym, a nawet zabraniano ich wystawiać w towarzystwie kobiet i dzieci wyznających chrześcijaństwo.

Równolegle do nurtu kultury ludowej rozwijał się dramat religijny zwany też liturgicznym, wywodzący się z tradycji antycznej. W Kościele pod wpływem wydarzeń Wielkiego Tygodnia i Bożego Narodzenia pojawiały się przedstawienia opisujące sceny z życia Jezusa Chrystusa. Oprawa Wielkiego Tygodnia i adoracja krzyża stała się początkiem misteriów pasyjnych obchodzonych w XII wieku bardzo uroczyście szczególnie w miejscach kultu religijnego. Ważnym tematem misteriów obok życia Jezusa Chrystusa była codzienność ludzi tamtej epoki.

Inny gatunek sztuki rozwijający się w średniowieczu to tzw. mirakle, czyli opowieści

o cudach związanych ze świętymi, np. świętą Katarzyną ,czy świętym Mikołajem. Mirakle rozpowszechniły się najbardziej w Anglii.

Najpóźniej rozwinięta forma teatralną były moralitety , czyli opowiadania o wartościach jakie niosła religia np. dobro, wiara, zbawienie. Celem moralitetów, adresowanych do każdego człowieka było uświadomienie ważności życia wiecznego.