Wpływ walki na cesarstwo i kościół

 Walka o prymat w Europie średniowiecznej doprowadziła do rozróżnienia dóbr świeckich

i godności duchownych, król zrezygnował z nadawania własności duchownym, wzrosła niezależność Kościoła, wyraźnie wzmocniła się pozycja książąt niemieckich oraz miast na terenie północnych Włoch. Konkordat w Wormacji wyciszył walkę o inwestyturę, ale jej ostatecznie nie ukończył, czego przykładem były przepychanki wskazujące na powrót papalizmu i cezaropapizmu. Jednym z przykładów były działania Fryderyka I Barbarossy (1125 – 1190), który przywrócił cezaropapizm odwołując się do kodeksu prawa rzymskiego „Corpus iris civilis”, według którego : „Co podoba się władcy posiada moc prawa” Fryderyk I Barbarossa propagował ideę dominium mundi (prymat nad światem chrześcijańskim), która zmierzała do ponownego odzyskania kontroli cesarza nad Włochami i przywrócenia tam władzy świeckiej. Koniec walki o dominium mundi przypadł dopiero na czasy po śmierci wnuka Fryderyka II (1250). W wyniku walki o władzę również Kościół rozszerzył swoje wpływy na terenach włoskich.

Według papieża Innocentego III papiestwo było uznane za centrum świata, dlatego papież powrócił do papalizmu, w myśl którego jego władza rozciągała się nad całym chrześcijańskim społeczeństwem. Innocenty III forsował zasadę teokracji i koniecznej ewangelizacji. Bronią papieża w walce z przeciwnikami była ekskomunika oraz interdykt (łac. interdictum), czyli nakładanie zgodnie z prawem kanonicznym zakazu odprawiania obrzędów religijnych na danym terenie lub przez danego duchownego. W 1215 roku odbył się bardzo ważny dla Kościoła IV sobór laterański, na którym ogłoszono następujące decyzje:

• wprowadzono powszechne nauczanie religii, co pociągnęło rozwój szkolnictwa parafialnego i obowiązek głoszenia kazań,
• upowszechniono sakrament małżeński,
• zaznaczono wagę regularnego sakramentu spowiedzi,
• postanowiono wprowadzić wizytację kościołów lokalnych,
• zakony zostały podporządkowane kurii.

Papież Innocenty III, realizując politykę centralizacji podporządkował sobie również politycznie i finansowo większość państw europejskich, które zobowiązały się do płacenia świętopietrza, jako podatku na rzecz papiestwa. Jednak nie zawsze płacenie świętopietrza odbywało się bez kłopotów, czego przykładem może być konflikt pomiędzy królem francuskim Filipem IV Pięknym, a papieżem Bonifacym VIII. Papież wydał bulle Clericis laicos,w której zakazał władcom świeckim opodatkowanie Kościoła. Bulla wywołała oburzenie we Francji i Wielkiej Brytanii, a król francuski do walki z papieżem zaangażował całe społeczeństwo, w związku z czym papież był zmuszony ustąpić. Spór odnowił się około 1300 roku, kiedy król francuski potrzebował pieniędzy w związku z konfliktem o Flandrię z Anglią i nałożył podatki na duchowieństwo. Duchowieństwo, które do tej pory nie ponosiło żadnych obciążeń finansowych na rzecz państwa odwołało się do papieża. Papież Bonifacy VIII zagroził Francji klątwą, jednak król nie wystraszył się tej groźby, wręcz przeciwnie wydał zakaz wywozu złota i srebra poza granice Francji (to chodziło też o świętopietrze). Filip IV dla poparcia swej polityki zwołał po raz pierwszy do Paryża zgromadzenie przedstawicieli wszystkich stanów, które podczas posiedzenia udzieliło poparcia królowi. Od tego faktu mówi się o zwołaniu Stanów Generalnych (1302 rok) i początkach monarchii stanowej we Francji. Papież Bonifacy VIII został uwięziony i w wyniku tej zniewagi zmarł, jego następcą został Klemens V (1260 – 1314), który przeniósł siedzibę papieży do Awinionu na terenie Francji. „Niewola awiniońska”, bo tak historycy określają ten czas trwała od 1309 roku do 1377. W Awinionie mieście kupionym przez papieży na własność rezydowali tylko papieże pochodzenia francuskiego. „Niewola awiniońska” nie była dobrym czasem dla papiestwa ponieważ wiązał się z uzależnieniem duchownych od władzy króla Francji, szerzyła się symonia i nepotyzm, a więc te zjawiska, które w XI wieku wywołały kryzys w Kościele. W tym czasie wyraźnie spadł autorytet papiestwa..

Ostatnim aspektem, który warto poruszyć omawiając wpływ walki o inwestyturę na cesarstwo i Kościół są wyprawy krzyżowe (krucjaty), które rozpoczęły się jeszcze w trakcie trwania walki o inwestyturę, od synodu w Clermont w 1095 roku i trwały do 1291 roku. Papież Urban II ogłaszając hasła krucjat, wypraw przeciwko niewiernym chciał wzmocnić pozycję Kościoła, jednak jak się okazało zamierzenia nie zostały zrealizowane do końca.