Zasady władzy

22 lipca 1807 r. na zamku w Dreźnie Napoleon nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję. Została ona opublikowana w dzienniku praw księstwa warszawskiego w polskiej wersji językowej. Dokument zawierał zaledwie 89 artykułów.

Król saski jako książę warszawski posiadł na jej mocy bardzo rozległe kompetencje z zakresu władzy wykonawczej, administracyjnej oraz w zakresie stanowienia prawa (inicjatywa ustawodawcza). Akty przez niego wydawane wymagały kontrasygnaty odpowiedniego ministra, aby mogły zostać uznane za obowiązujące na terenie państwa.

Do głównych kompetencji króla należało:

•  nadawanie orderów (w tym order Orła Białego i Virtuti Militari)
•  mianowanie i odwoływanie tylko przed nim odpowiedzialnych ministrów

Rada Ministrów (można ja porównać do trzeciomajowej Straży Praw) składała się z pięciu ministerstw: spraw wewnętrznych, wyznań, wojska, przychodów i skarbu oraz policji. Szóstym członkiem Rady Ministrów był sekretarz, który rezydował w Dreźnie. Był on odpowiedzialny za kontakty pomiędzy Rada a monarchą. Stopniowo w ciągu kolejnych lat król przelewał swoje kompetencje na Radę Ministrów, aż w 1812 r. przekazał jej pełnię władzy w Księstwie Warszawskim.

Konstytucja powoływała także do życia Radę Stanu, w skład której wchodzili poza ministrami także radcowie stanu. Liczyła rada Stanu 8, 10 i 12 a czasem i więcej osób. Jej członkowie byli równocześnie członkami Sejmu. Rada przygotowywała projekty ustaw dla sejmu oraz dekretów dla króla., pełniła także rolę sądu kasacyjnego oraz rozstrzygała spory pomiędzy sądami a administracja państwa. Pełniła także rolę pośrednika pomiędzy królem a Sejmem. Rada Stanu był instytucją charakterystyczną dla napoleońskiej Europy.

Konstytucja wprowadziła sejm dwuizbowy, składający się z izby poselskiej i z senatu. W senacie początkowo zasiadało 18 senatorów, a od 1809 r. – 30 senatorów. Izba polska liczyła 100 posłów (od 1809 r. – 166). 60% składu tej izby Sejmu wyłaniały sejmiki szlacheckie, pozostałą liczbę deputatów wskazywały tzw. zgromadzenia gminne. Czynne prawo wyborcze posiadali obywatele Księstwa warszawskiego, którzy ukończyli 21 lat, bierne prawo wyborcze przysługiwało natomiast osobom, które ukończyły 24 rok życia. Sejm Księstwa posiadał bardzo skromne kompetencje:

•  uchwalanie podatków
•  podejmowanie decyzji a zakresie systemu menniczego
•  wprowadzanie ewentualnych zmian w prawie cywilnym i karnym.

Wszystkie pozostałe kwestie z zakresu tworzenia prawa regulował król. Sejm nie musiał także zajmować się przygotowaniem projektów ustaw, ponieważ czyniła to Rada Stanu. Po przyjęciu przez izbę poselską, projekt ustawy trafiał do senatu, a stad do króla, który miał wyłączne prawo do ostatecznego zatwierdzania ustaw sejmowych.

Istotną część systemu prawno-ustrojowego Księstwa Warszawskiego były niezależne sądy. Sędziowie byli mianowani prze króla, a swoją funkcję sprawowali dożywotnio. W imieniu władcy były wydawane wyroki sądowe. Król posiadał także prawo łaski. Postępowanie sądowe miało charakter instancyjny (od sądów pokoju, przez trybunały cywilne, sądy kryminalne po sąd apelacyjny) oraz było jawne.

Zakres wolności politycznych w konstytucji Księstwa Warszawskiego był dość skromny. Ograniczał się zaledwie do wolności religijnych, wolności sumienia, wyznania i wolności osobistej.