Zmiany terytorialne Francji

dział: Państwo

Francja u progu epoki nowożytnej to państwo, w którym widocznym był daleko posunięty proces unifikacji terytorialnej oraz politycznej. Ziemie francuskie zjednoczone zostały pod berłem dynastii Walezjuszy. W latach 70-tych XV wieku do państwa francuskiego zostały przyłączone: księstwo Burgundii i Pikardii. Reszta ziem, a dokładniej hrabstwo Burgundii na skutek małżeństwa księżniczki Marii z Maksymilianem, arcyksięciem austriackim, przypadła Habbsburgom. W 1481 r. nastąpiła inkorporacja hrabstwa Prowansji do Francji. Dalszy proces unifikacji ziem przebiegał w kierunku zachodnim. Celem stała się Bretania. W latach 1487-1491 toczyła się wojna o Bretanią pomiędzy Francją a Bretanią i jej sojusznikami – Anglią, Hiszpanią i Habsburgami. Wojna zakończyła się zwycięstwem Francuzów. Na mocy traktatu w Longeais (1491 r.) Bretania została włączona do Francji. .

 

Francja na przełomie XV i XVI wieku liczyła około 14-15 milionów mieszkańców, a powierzchnia państwa sięgała 480 tys. km2.

 

W wieku XVI Francja zaangażowała się w wojny włoskie, chcąc powiększyć swój stan posiadania. Rezultat wojen nie był dla Francji korzystny. W 1526 r. Franciszek I dostał się do niewoli, a w kilka miesięcy później podpisał traktat w Madrycie z cesarzem Karolem V, w którym wyrzekł się Burgundii i zdobytych posiadłości włoskich. Działania wojenne zostały jednak wznowione. Nie przyniosły jednak spodziewanych rezultatów. W 1529 r. został podpisany pokój w Cambrai. Na jego mocy Francja ostatecznie traciła swoje włoskie posiadłości, a panem całego kraju został Karol V, którego papież Klemens VII koronował na cesarza rzymskiego w Bolonii 24 lutego 1530 r.

 

Zakończenie zmagań o hegemonię w Europie zachodniej przyniósł pokój w Cateau-Cambrésis na pograniczu francusko-flandryjskim. Francja ostatecznie straciła wszystkie posiadłości na terenie Włoch. Zatrzymała natomiast na osiem lat Calais oraz bez tytułu prawnego trzy biskupstwa: Toul, Metz i Verdun.

 

XVI wiek przyniósł w Europie reformację. Początek temu ruchowi społeczno-religijnemu dało wystąpienie w 1517 r. Marcina Lutra. Po rozprzestrzenieniu się reformacji w Niemczech, nowy prąd religijny dotarł również do innych krajów, w tym także i do Francji. Tutaj przybrał charakter wojen religijnych i domowych toczonych przez ponad pięćdziesiąt lat. Ich kresy przyniosło panowanie Henryka IV Bourbona. Także za jego panowania rozpoczęła się ekspansja kolonialna państwa francuskiego. U schyłku XVI wieku kolonizatorzy francuscy pojawili się w Ameryce Północnej. Terenem specjalnych wysiłków i zainteresowania Francji stała się Kanada, nazwana Nową Francją.

 

Zmiany terytorialne państwa francuskiego przyniósł pokój kończący wojnę trzydziestoletnią. 24 października 1648 r. został podpisany traktat westfalski. Francja jako jedna ze stron konfliktu, zyskiwała nowe nabytki terytorialne oraz potwierdzenie dotychczas posiadanych ziem. Francuzi formalnie uzyskali prawo do biskupstw Metz, Verdun i Toul oraz Alzację i nabytki na prawym brzegu Renu.

W 1659 r. na mocy traktatu pirenejskiego, kończącego wojnę Francji i Hiszpanii, Filip II musiał zrzec się na korzyść Francji – prowincji Roussillon, części Flandrii i Luksemburga oraz Artois. W 1678 r. w granice Francji zostało włączone Franche-Comté.

 

Na początku XVIII wieku Francja wzięła udział w wojnie o sukcesję hiszpańską. Wyszła z niej pokonana. W 1714 r. został podpisany traktat w Utrechcie na mocy którego państwo francuskie, musiało oddać Anglii tereny nad Zatoką Hudsona oraz Nową Fundlandię i Akadię (Nowa Szkocja). Były to posiadłości istotne ze względu na walory strategiczne oraz gospodarcze (łowiska rybackie). Ponadto Ludwik XIV w imieniu francuskiej linii Bourbonów musiał zrzec się pretensji do korony hiszpańskiej.

 

Przed wybuchem rewolucji francuskiej w 1789 r. państwo francuskie należało do największych i najludniejszych ówczesnych państw europejskich. Wraz z Korsyką liczba ludności Francji sięgała 26 000 000 mieszkańców. Porównując z innymi państwami Europy, liczba ta była dwa razy większa niż liczba ludności Wielkiej Brytanii (13 000 000 mieszkańców) czy chociażby Hiszpanii (10 000 000 mieszkańców). Obszar państwa był nieco mniejszy niż obszar obecnego państwa francuskiego. Do Francji nie należało miast Awinion oraz hrabstwo Venaissin. Kilka znaczniejszych posiadłości znajdowało się we władani niemieckich książąt, a więc nie podlegało władzy francuskiego króla. Terytorium na wschód od Renu (wchodziło w skład Rzeszy Niemieckiej), władał biskup strasburski, który miał swoją posiadłość na terenie Francji. Państwem autonomicznym była Andora, leżącą na granicy hiszpańsko-francuskiej. Król Francji mianował jej namiestnika w porozumieniu z władcą Hiszpanii. W tym czasie nieokreślona była sytuacji Nawarry, która leżała na północ od Pirenejów także na pograniczu hiszpańskim. W 1789 r. podczas obrad francuskiego Zgromadzenia Narodowego, przedstawiciele tego terytorium ogłosili, że kraj ten jest niezależny od Francji. 

 

Początek wieku XIX przyniósł zmiany terytorialne nie tylko we Francji, ale w całej Europie. Zmiany te zostały dokonane za sprawa podbojów cesarza Francuzów – Napoleona Bonaparte. Do 1815 r. zmieniła się mapa Europy, powstały nowe państwa w tym Księstwo Warszawskie, Związek Reński. Na tronach podbitych przez siebie państw, Napoleon osadzał swoją rodzinę, bądź osoby mu oddane (taka sytuacja miała miejsce chociażby w Hiszpanii). Po upadku Napoleona Kongres wiedeński, obradujący w 1815 r., przystąpił do ułożenia stosunków terytorialnych w Europie. Francja uzyskała granice państwowe w 1790 r., wszystkie pozostałe posiadłości zostały przekazane Niderlandom, Prusom, Szwajcarii, Sardynii, Austrii. Francja utraciła wówczas najcenniejszy pod względem gospodarczym okręg Saary.

 

Kolejne zmiany przyniosły lata 70-te XIX wieku. W latach 1870-1871 toczyła się wojna z Prusami, która zakończyła się klęską państwa francuskiego. 28 stycznia 1871 r. podpisano zawieszenie broni. Francja musiała zgodzić się na ciężkie warunki traktatu, na mocy którego traciła całą Alzację (za wyjątkiem twierdzy Belfort) oraz 1/3 Lotaryngii. Ziemie te zostały włączone w granice państwa pruskiego.

28 czerwca 1919 r. w Sali Lustrzanej w Paryżu Niemcy podpisały traktat wersalski. Na podstawie jego zapisów państwo francuskie odzyskało ziemie utracone w 1871 r.