Fiodor Dostojewski

Fiodor Michałowicz Dostojewski – urodził się 11 listopada 1821 roku w szpitalu dla biedoty w Moskwie. Pochodził z ubogiej, ale wykształconej rodziny (jego ojciec był lekarzem), mieszkającej na przedmieściu Moskwy. Zamieszkał w Petersburgu, gdzie zdobył wykształcenie inżynierskie i wojskowy stopień podporucznika. Karierę literacką rozpoczął w wieku dwudziestu kilku lat, debiutując powieścią Biedni ludzie. Działalność pisarska Dostojewskiego została przerwana przez aresztowanie i skazanie na śmierć za udział w organizacji sprzeciwiającej się władzy carskiej. Pisarz nie zginął jednak. Został ułaskawiony zaraz przed samym rozstrzelaniem, na placu egzekucyjnym. Karę zamieniono mu na zdegradowanie do stopnia szeregowego żołnierza i zesłanie w głąb Rosji na katorgę. W tym czasie stworzył nieudany związek małżeński z Marią Isajewną. Kiedy Dostojewski powrócił z zesłania, osiedlił się w Petersburgu i kontynuował swoją twórczość literacką. Nie przynosiło mu to jednak wystarczających dochodów. Aby przeżyć, pozaciągał liczne długi i borykał się z codzienną biedą. W związku z tym wyjechał na cztery lata na zachód Europy. Tam czynił liczne obserwacje społeczne i wciąż tworzył. Do Petersburga powrócił już jako sławny i cieszący się uznaniem powieściopisarz. Dostojewski był znanym myślicielem i jednym z najwybitniejszych w swoich czasach pisarzy powieściowych na skalę europejską. Uważany jest za ważnego przedstawiciela nurtu realistycznej powieści psychologicznej. Jego utwory odznaczają się eksponowaniem problematyki moralnej oraz pogłębionymi analizami charakterystyk wewnętrznych bohaterów. Przy tym nasycone są obrazami (często mrocznymi i brutalnymi), będącymi realizacją bogatej wyobraźni autora. Nowatorski sposób kreowania świata powieściowego określa się często w tradycji literackiej mianem dostojewszczyzny. Twórczość Dostojewskiego miała duży wpływ na rozwój światowej literatury. Inspirowała również psychologów i filozofów. Szeroko nawiązują do niej twórca psychoanalizy, Zygmunt Freud i uważany przez część historyków filozofii za ostatniego z wielkich myślicieli Fryderyk Nietzsche.

Najważniejsze powieści to:

• Zbrodnia i kara – najbardziej znana i najdoskonalsza powieść Dostojewskiego. Przedstawia wewnętrzny stan przekonanego o swojej wyższości względem innych ludzi Rodiona Raskolnikowa. Bohater, aby sprawdzić, czy rzeczywiście jest niezwykłym człowiekiem, dokonuje morderstwa. Powieść zawiera przesłania moralne skupiające się na tematyce: dobro – zło, wiara w Boga – brak wiary w Boga oraz szeroki opis biednej części społeczeństwa rosyjskiego końca XIX wieku. Po jej opublikowaniu Dostojewski zyskał sławę na skalę europejską. Została przetłumaczona na wiele języków.
• Idiota – utwór pokazuje zderzenie wizji człowieka idealnego z rzeczywistością. Człowiekiem tym ma być główny bohater, Lew Nikołajewicz Myszkin. Po wielu latach przebywania za granicą wraca on do Rosji. Tam okazje się, że otaczający go ludzie nie rozumieją jego „idealności” i biorą go za tytułowego idiotę.
• Bracia Karamazow – powieść opowiada historię braci Karamazow, z których każdy miał swój pośredni udział w morderstwie ojca. Dostojewski skupia się na dogłębnej analizie psychologicznej postaci.

Inne ważne dzieła Dostojewskiego: Białe noce, Wspomnienia z domu umarłych, Notatki z podziemia, Gracz, Biesy, Łagodna.

Wybitny powieściopisarz zmarł 9 lutego 1881 roku w Petersburgu. Jest pochowany na Cmentarzu Tichwińskim.