Gustaw Herling-Grudziński

Gustaw Herling-Grudziński urodził się 20 maja 1919 roku w Kielcach. Będąc uczniem VI klasy gimnazjum zadebiutował reportażem Świętokrzyszczyzna, wydrukowanym na łamach warszawskiego pisma młodzieży szkolnej Kuźnia Młodych. Po zdaniu matury w 1937 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie studenckim pisywał do Ateneum, Pionu, Naszego Wyrazu. Był kierownikiem literackim tygodnika Orka na ugorze. 15 października 1939 roku, wraz z kolegami, założył w Warszawie, jedną z pierwszych w okupowanej Polsce, organizację konspiracyjną pod nazwą „Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa”. W grudniu 1939 roku postanowił uciec na Zachód. Przekroczył linię demarkacyjną rozgraniczającą tereny zajęte przez niemieckie i radzieckie wojska. Dotarł do Białegostoku, potem do Lwowa, tu został przyjęty do założonego jeszcze przed wojną Związku Literatów. Z Lwowa przeniósł się do Grodna, gdzie krótko pracował w teatrze lalkowym. W marcu 1940 roku chciał przedostać się na Litwę, jednak wynajęci przez niego przewodnicy okazali się współpracownikami NKWD. Aresztowano go i skazano na 5 lat więzienia. Przyczyną aresztowania było też z niemiecka brzmiące nazwisko i wojskowe długie buty, co wpłynęło na posądzenie pisarza, iż jest agentem niemieckim szkodzącym Związkowi Radzieckiemu. Przebywał w łagrach sowieckich, najpierw w Witebsku, a potem w Leningradzie, Wołogdzie i Jercewie. Po dwóch latach łagrowego koszmaru, w obozie jercewskim podjął głodówkę, która była wyrazem protestu przeciw aresztowaniu. W 1942 roku został zwolniony i wcielił się do 10 Pułku Artylerii Armii Polskiej gen. Andersa i jego dalsze losy są związane z dziejami 2 Korpusu, w którego szeregach uczestniczył m. in. w bitwie pod Monte Cassino. Za udział w tej walce otrzymał order Virtuti Militari. W 1943 roku wznowił działalność literacką. Pisał do czasopism polskich w Bagdadzie („Kurier Polski”) i w Jerozolimie („W drodze”). W l. 1945-46 kierował działem literackim tygodnika Orzeł Biały. W Rzymie wziął udział w pracach przy zakładaniu miesięcznika literackiego Kultura. Pierwszy numer Kultury (rok 1947) redagował razem z Jerzym Giedroyciem. Pod koniec 1947 roku przeniósł się do Londynu, gdzie na łamach „Wiadomości”, w odcinkach, przed wydaniem książkowym, ukazał się Inny świat. W l. 1952-55 przebywał w Monachium i pracował w rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa. Po śmierci żony (1952 r.) osiedlił się w Neapolu, gdzie w 1955 roku poślubił córkę włoskiego lekarza, Lidię Croce. Podjął ścisłą współpracę z „Kulturą”, publikował też w prasie włoskiej, m. in. w „Tempo Presente”, „Corriere della Sera”, „Il Giornale”. Debiutem literackim Grudzińskiego był tom szkiców literackich Żywi i martwi. Pierwszą książką, jaka po latach ukazała się w Polsce, był tom Wieża i inne opowiadania, wydany w Poznaniu w 1988 roku. W 1990 roku otrzymał literacką nagrodę polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego. W roku 2000 w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim wręczono mu doktorat honoris causa.

Do najbardziej znanych dzieł pisarza należą:

• Inny świat – opis codziennego życia więźniów w sowieckich łagrach.
• Wędrowiec cmentarny – opowiadanie dotyczące masakry w Srebrenicy w 1998 roku. Wydarzenia te wspomina ukrywający się po cmentarzach europejskich przed Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze serbski porucznik.
• Rozmowy w Neapolu – książka o charakterze analitycznym; efekt rozmów z Włodzimierzem Boleckim; szczegółowe interpretacje i komentarze autora do jego dzieł powstałych w l. 1994-1999.
• Najkrótszy przewodnik po sobie samym – książka autobiograficzna dotycząca dzieciństwa, młodości, emigracji, zawierająca rozważania na temat m. in. istoty mądrości, wiary, przyjaźni.
• Dziennik pisany nocą – eseje pisane w różnych latach, począwszy od 1971 roku po rok 1999, dotyczące różnorakich zagadnień, jak: filozofia, sztuka, polityka, emigracja polska i europejska, choć nie brak też esejów czysto fikcyjnych.
• Gorący oddech pustyni – zbiór opowiadań ukazujących pesymistyczną wizję losu ludzkiego. 

Inne utwory: Drugie Przyjście; Biała noc miłości; Podzwonne dla dzwonnika; Godzina cieni; Podróż do Burmy; Skrzydła ołtarza; Don Ildebrando;

Gustaw Herling-Grudziński zmarł 4 czerwca 2000 roku w Neapolu.