Henryk Sienkiewicz

Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej (wieś na Podlasiu). Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej (herbu Oszyk), która po utracie majątku na stałe zamieszkała w Warszawie. Jego ojciec miał na imię Stanisław, matka Stefania (z domu Cieciszowska). Sienkiewicz uczył się w warszawskim gimnazjum, a następnie studiował prawo, medycynę oraz polonistykę (w Szkole Głównej i na Uniwersytecie Warszawskim, znajdującym się wówczas pod jurysdykcją rosyjską). Po opuszczeniu studiów pracował jako dziennikarz, reporter i felietonista w prasie warszawskiej. Współpracował między innymi z takimi gazetami, jak: „Tygodnik Ilustrowany”, „Przegląd Tygodniowy”, „Niwa”, „Słowo”, „Gazeta Polska”. W 1876 roku wyjechał jako korespondent na dwa lata do Ameryki Północnej. Później Sienkiewicz również wiele podróżował – zwiedził Europę Zachodnią (Francja, Włochy, Hiszpania), ale i też na przykład Afrykę i Europę Południową (Rumunia, Bułgaria, Grecja) i Azję (Turcja). Po powrocie z Ameryki pisarz ożenił się z wielkiej miłości z Marią Szetkiewiczówną. Małżeństwo było szczęśliwe i urodziło się z niego dwoje dzieci (Henryk i Jadwiga). Maria była jednak chora na gruźlicę i zmarła w 1885 roku. Pisarz ożenił się jeszcze w 1893 roku z Marią Romanowską-Wołodkowiczówną. Stanowili oni jednak nieudane małżeństwo i zakończyło się ono po dwóch latach rozwodem. Po raz kolejny ożenił się dopiero w 1904 roku. Tym razem jego wybranką była daleka krewna, Maria Babska. W 1900 roku z okazji trzydziestolecia pracy twórczej Sienkiewicz otrzymał w darze od narodu majątek ziemski w Oblęgorku (koło Kielc). Przebywał w nim okazyjnie, wciąż podróżując i utrzymując na stałe mieszkanie w Warszawie. Po wybuchu pierwszej wojny światowej Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii. Wraz z wybitnym kompozytorem i politykiem, Ignacym Paderewskim założył tam Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom w Polsce. Zgodnie z ówcześnie panującym zwyczajem Sienkiewicz swoją twórczość publikowaną w prasie podpisywał pseudonimem (Litwos). Debiutował na ramach „Przeglądu Tygodniowego” recenzją teatralną w 1869 roku. Natomiast debiutem literackim była powieść Na marne drukowana trzy lata później. Jego twórczość wpisywała się początkowo w nurt epoki pozytywizmu. Gloryfikował w niej idee pracy organicznej czy pracy u podstaw. Z czasem jednak oddalił się od problematyki pozytywistycznej, czego najlepszym dowodem są liczne powieści historyczne (pisane wedle maksymy „ku pokrzepieniu serc”), a także powieści współczesne. Sienkiewicz zrobił niesłychaną karierę na swojej twórczości. Poza tym był między innymi od 1887 roku był honorowym prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Literackiego, a Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa. W 1905 roku dostał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt pracy twórczej (nie wiadomo dlaczego w potocznej opinii przyjęło się błędne przekonanie, że nagroda została przyznana za powieść Quo vadis). Jego utwory tłumaczone były na wiele języków (nie tylko europejskich; na przykład Quo vadis doczekało się tłumaczeń na ponad czterdzieści języków, w tym na przykład na japoński). Ponadto wiele utworów Sienkiewicza zekranizowano (jako pierwsze Szkice węglem w 1912 roku; jako ostatnie do tej pory Quo Vadis w 2001 roku).

Najważniejsze powieści Sienkiewicza to:

Trylogia (czyli: Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski) – to cykl powieści historycznych, dzięki którym Sienkiewicz stał się sławny i zdobył rzesze wiernych czytelników. Utwory były pisane „ku pokrzepieniu serc” rodaków, będących pod zaborami. Przedstawiają Polskę w czasach, kiedy była niepodległa, a jej obywatele za nią walczyli. Dotyczy czasów XVII wieku.

Quo vadis – najdoskonalsza powieść historyczna Sienkiewicza. Metaforycznie odnosi się do Polski i Polaków. Jej akcja dzieje się w starożytnym Rzymie, za czasów panowania cesarza Nerona. Opowiada o prześladowaniu chrześcijan i zepsuciu rzymskich warstw arystokratycznych. Głównymi bohaterami są zakochani w sobie, patrycjusz rzymski Marek Winicjusz i księżniczka Ligia, którzy, aby móc być ze sobą, zmagają się z przeciwnościami losu.

Krzyżacy – powieść historyczna, której akcja toczy się w średniowieczu. Przedstawia czasy świetności oręża polskiego. Opowiada o przygodach rycerza, Zbyszka z Bogdańca. Mają one miejsce na tle istotnych dla polski zdarzeń historycznych. Opisane zostało panowanie w Rzeczpospolitej Jagiellonów i bitwa pod Grunwaldem.

W pustyni i w puszczy – powieść dla młodzieży. Powstała po pobycie Sienkiewicza w Afryce. Opowiada o przygodach dwojga młodych ludzi, Stasia i Nel, którzy przebywali wraz z rodzicami na Czarnym Lądzie. Wpierw bohaterowie zostali porwani dla okupu, a następnie uciekli swoim prześladowcom i podróżowali, przeżywając barwne przygody.

Znane nowele to między innymi:

• Szkice węglem;
• Janko Muzykant;
• Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela;
• Latarnik;
• Bartek Zwycięzca;
• Sachem;
• Organista z Ponikuły.

Nowele Sienkiewicza wpisują się w szereg utworów realizujących literacki program pozytywistyczny. Przepełnione są ideami pracy organicznej i pracy u podstaw. Krytykują postawy ziemiaństwa wykorzystującego chłopstwo. Poruszają problemy biednych dzieci. Ponadto zawierają treści patriotyczne.

Inne istotne utwory:

• Bez tytułu, Chwila obecna (cykle felietonów);
• Listy z podróży do Ameryki;
• Listy z Afryki.

Sienkiewicz zmarł 15 listopada 1916 roku w Vavey w Szwajcarii. Pochowany został w kościele katolickim w tej miejscowości. Natomiast w 1924 roku jego zwłoki sprowadzono do Polski i 27 października, podczas uroczystego pogrzebu, złożono w podziemiach Katedry Świętego Jana w Warszawie.