Homer

Homer – legendarny, pierwszy znany z imienia, poeta grecki czasów starożytnych. Żył prawdopodobnie w VIII w. p.n.e. na skolonizowanych przez Grecję obszarach Azji Mniejszej. Uchodzi za twórcę całej literatury Zachodu, za sprawą dwóch swych wielkich eposów Iliady i Odysei. Imię Homer, według greckiego źródłosłowu znaczy tyle, co zakładnik. Bardziej przyjęła się jednak inna możliwa jego wykładnia. Homer może bowiem oznaczać „nie widzący”, co sugerowałoby, że ów wielki aojda (śpiewak) starożytności był ślepy. Już w antyku postać Homera budziła żywe zainteresowanie. Siedem miast przypisuje sobie to, że właśnie w nich miał się narodzić autor Iliady i Odysei. Dokładniejszych wiadomości o pochodzeniu poety, jego rodzinie i życiu niestety brak. Brak wiarygodnych informacji odnośnie biografii Homera doprowadził nawet do tego, że francuscy uczeni poddali w wątpienie fakt, że w ogóle poeta taki w ogóle istniał (tzw. kwestia homerycka). Iliada i Odyseja mogły być bowiem dojrzałym już dziełem tradycji ustnej, przekazywanej z pokolenia na pokolenie, a więc ich autor byłby zbiorowy. Dziś jednak przyjmuje się, że ów niewidomy śpiewak, który zapoczątkował dzieje literatury europejskiej faktycznie kiedyś żył i tworzył.

Najważniejsze epopeje:

Iliada – epos homerycki opowiadający o wojnie trojańskiej. Przedstawione zostały w nim epizody z końcowej fazy tego militarnego starcia Greków i Trojan (Homer przedstawia jedynie ostatnie 51 dni walki), a zwłaszcza uwypuklony został w dziele spór Agamemnona i Achillesa. Głównym tematem eposu, zasygnalizowanym w jego tytule, jest „gniew Achillesa” z powodu odebrania mu branki Bryzeidy. Wycofuje się on przez to z walki, co powoduje znaczne straty u jego pobratymców. Sięga ponownie po miecz dopiero wówczas, gdy ginie jego przyjaciel Patrokles. Zwycięża w pojedynku Hektora i bezcześci jego ciało. Ostatnie opisane wydarzenia w eposie to wykupienie zwłok syna przez króla Priama i uroczystości pogrzebowe. Równolegle z wojną ludzi w wydarzeniach uczestniczą bogowie, również sympatyzujący z przeciwnymi obozami. Epos uchodzi za najstarsze (spośród zachowanych) dzieło literatury Zachodu. Jego spisanie, jak dowodzą uczeni, mogło mieć miejsce ok. 730 r. p.n.e. Stanowi on wzorzec późniejszej wielkiej epiki, zwłaszcza rycerskiej. Liczne opisy bitew, szeregów wojsk, wystąpień wodzów, patetyczny nastrój oraz początkowa inwokacja na wieki ustaliły formę gatunkową epopei. Typowe są dla Homera także pewne zabiegi językowe i stylistyczne – np. tzw. porównanie homeryckie czy stałe epitety.

Odyseja – drugi obok Iliady przypisywany Homerowi epos. Spisany został w VIII w. p.n.e. i należy do najstarszych i najbardziej inspirujących dzieł literatury Zachodu. Na jego treść składają się przygody króla Odyseusza, który wraca z wojny trojańskiej do swojej rodzinnej, ukochanej Itaki. Podobnie jak Iliada, przedstawia jedynie wycinek z wieloletniej tułaczki Odyseusza. Dzieło jest znacznie bardziej niż wcześniejszy epos Homera wypełnione wątkami fantastycznymi (np. pobyt Odysa w królestwie umarłych, w jaskini Cyklopa itp.). Niekiedy traktuje się Odyseję jako pierwowzór romansu, w istocie opisuje ona bowiem rozdzielenie dwójki ludzi, ich tęsknotą, a wreszcie radość z ponownego spotkania. Bogactwo jego wątków i dynamicznie prowadzona akcja sprawiają, że wielu twórców, nie tylko literackich, inspirowało się Odyseją. Najsłynniejsze nawiązanie do jej treści dał chyba pisarz James Joyce, pisząc swojego Ulissesa (łacińska wersja imienia Odyseusza).