Jerzy Andrzejewski

Jerzy Andrzejewski urodził się 19 VIII 1909 r. w Warszawie, tam też zmarł 19 IV 1983 r. Wybitny polski prozaik i publicysta. Studiował filologię polską na UW. W 1932 r. miał miejsce jego debiut literacki na łamach dziennika „ABC”, z którym nawiązał współpracę. W latach 30-tych prowadził dział literacki w piśmie „Prosto z mostu”. Podczas wojny i okupacji aktywny uczestnik konspiracyjnego życia kulturalnego. Po wojnie zajmował wysokie stanowiska w Związku Literatów Polskich. W latach 50-tych zasiadał w redakcji wielu opiniotwórczych czasopism, jak „Przegląd kulturalny”, „Twórczość”. W latach 1950-57 członek PZPR. W 1968 wystosował list otwarty, w którym zaprotestował przeciw udziałowi Polski w agresji na Czechosłowację. Skutkowało to zakazem publikowania jego dzieł. Laureat licznych nagród i odznaczeń, nie tylko literackich. Jeden z najwybitniejszych polskich moralistów XX wieku.

Do jego najważniejszych dzieł należą:

Ład serca – powieść, której akcja skupia się wokół rozterek moralnych proboszcza parafii na Białorusi. Opowieść o poszukiwaniu drogi do „ładu serca” przez nieugiętą wiarę, czynienie dobra w dwuznacznej moralnie rzeczywistości. Próba stworzenia polskiego modelu powieści katolickiej w powiązaniu z zagadnieniami etycznymi.

Popiół i diament – najważniejsze dzieło Andrzejewskiego. Powieść ukazująca dylematy moralne młodego pokolenia po 1945 r. Bohater utworu Maciek Chełmicki związany konspiracyjną przysięgą otrzymuje rozkaz zabicia dygnitarza partyjnego. Pragnie zerwać z podziemiem i konspiracyjnym życiem (głównie za sprawą miłości do nowo poznanej dziewczyny), ale wykonuje rozkaz. W czasie ucieczki ginie zastrzelony przez przypadkowy patrol. Jego postać obrazuje niechęć pokolenia powojennego do nowego porządku w Polsce, a zarazem chęć odcięcia się od konspiracyjnych zobowiązań. Popularność dzieła ugruntowała wspaniała ekranizacja w reż. A. Wajdy z niezapomnianą kreacją Zbigniewa Cybulskiego w roli głównej.

Bramy raju – powieść historyczna z wyraźnym przesłaniem moralnym. Tematem dzieła jest krucjata dziecięca udająca się do Ziemi Świętej. Pisarz ukazuje motywacje bohaterów do uczestnictwa w tej wyprawie. Mają one różny, zwykle pozareligijny charakter. Bardzo oryginalna konstrukcja formalna i narracyjna – powieść składa się w zasadzie z jednego długiego zdania. Posępna i mroczna atmosfera. Paraboliczna wizja skutków postępującego fanatyzmu (politycznego i religijnego).

Ciemności kryją ziemię – paraboliczna powieść historyczna. Ukazanie targanego wątpliwościami moralnymi młodego mnicha i jego relacji z najsłynniejszym inkwizytorem Torquemadą. Analiza systemu totalitarnego oraz psychiki ludzi, którzy go tworzą. Pod przykryciem XV-wiecznej Hiszpanii wyłania się paraboliczny obraz Polski zniewolonej przez stalinizm.

Idzie skacząc po górach – tytuł dzieła nawiązuje do biblijnej Księgi Psalmów. Opowieść o starym artyście, zaduma nad sztuką i jej wpływie na życie człowieka. Interesujący obraz paryskiej bohemy, interesujący portret głównego bohatera (wzorowany na osobie Picassa), przekonanego, że artysty nie krępują żadne konwencje – estetyczne czy moralne. Ukazanie wysokich ambicji i chęci przewodzenia innym oraz wytyczania nowych prądów artystycznych oraz ich związku z życiem twórcy.

Miazga – powieść przynosząca krytyczny obraz polskiego społeczeństwa z lat 60-tych. Fabuła stanowi jedynie pretekst dla ukazania inteligencji i elit w kraju oraz negatywnej oceny ich postaw. Integralny element dzieła stanowią opisane życiorysy wielkich Polaków. Także refleksja nad tworzeniem i autotematyzm, przekonanie o literaturze wyczerpania. Mnogość nawiązań intertekstualnych i popis erudycji autora. Dzieło uznane za podsumowanie myśli i twórczości Andrzejewskiego.