Mikołaj Sęp-Szarzyński

Mikołaj Sęp-Szarzyński – urodził się prawdopodobnie około 1550 roku (dokładna data nie jest znana) w Rudnie bądź Zimnej Wodzie w okolicach Lwowa. Pochodził ze szlacheckiej rodziny, jego ojciec był podstolim lwowskim. Poeta miał dwóch młodszych braci. Swoją edukację rozpoczął we Lwowie, a następnie studiował na niemieckich uniwersytetach (w Wittenberdze i Lipsku). Podróżował także po Zachodniej Europie (Włochy i prawdopodobnie Szwajcaria), gdzie zgodnie z ówczesnym zwyczajem uzupełniał swoją edukację. Cechował się wszechstronnym wykształceniem i oczytaniem oraz wysoką kulturą literacką. Początkowo był protestantem (prawdopodobnie wyznawcą luteranizmu), ale po zakończeniu edukacji i wojaży, kiedy powrócił do Polski, przeszedł (czy, jak sam uważał, nawrócił się) na katolicyzm. Wszedł nawet w bliższe związki z dominikanami oraz jezuitami. Gospodarował w rodzinnym majątku w Zimnej Wodzie, a następnie przebywał na dworach magnackich. W  końcu ożenił się i osiadł w wiejskiej posiadłości w okolicach Przemyśla. Szarzyński pisał zarówno po polsku, jak i po łacinie. Chronologicznie wpisuje się w epokę renesansu, jednak ze względu na charakter swojej twórczości uważany jest za prekursora literackiego baroku w Polsce. Uprawiał głównie lirykę filozoficzno-religijną. Jego twórczość należy do nurtu poezji metafizycznej i odznacza się wielkim kunsztem i wyjątkowością pod względem artystycznym. Porusza tematy sensu życia i wiary, a przy tym ma charakter intelektualny. Wnika głęboko w tajniki ludzkiej natury, wyraża niepokoje i rozterki duchowe, wynikające ze świadomości przemijania i własnej niedoskonałości autora. Do czasów obecnych przetrwało niewiele utworów poety. Zachowały się te, które wydał dwadzieścia lat po jego śmierci brat Jakub. Zebrał je w zbiorze pod tytułem Rytmy albo wiersze polskie.

Znane wiersze to między innymi:

Sonet IV. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem – wiersz przedstawia poglądy na temat świata i sensu życia. Jest prośbą do Boga o pomoc i wsparcie, ponieważ ludzkie życie to nieustanna walka z pokusami, wynikającymi z dwoistości ludzkiej natury (ciało i dusza). Szatan nieustannie usiłuje pobudzić człowieka do czynienia zła. Stawką w walce jest życie wieczne.

Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego – utwór zawiera przesłanie, że wyróżnia się dwa rodzaje miłości. Pierwszy z nich to umiłowanie dóbr doczesnych, drugi to miłość do Boga. Tylko drugi z tych rodzajów miłości jest prawdziwy.

Psalmu CXXX Paraphrasis. De profundis clamavi ad Te, Domine [Parafraza psalmu sto trzydziestego. Z głębokości wołałem ku Tobie, Panie] – wiersz utrzymany jest w tonie spokojnej modlitwy grzesznika do Boga. Świadomy swoich grzechów, odwołuje się do Bożego miłosierdzia i prosi o litość. Ponadto wyraża przekonanie, że w dniu Sądu Ostatecznego nawet najbardziej prawi i cnotliwi ludzie nie unikną kary za swoje grzechy i zostaną skazani na potępienie. Jednocześnie wyrażona jest  ufność w łaskę i miłosierdzie Boże.

Sęp-Szarzyński zmarł młodo, wiosną około 1581 roku (dokładna data nie jest znana), najprawdopodobniej w Wolicy. Przypuszcza się, że powodem śmierci była gruźlica, na którą poeta chorował już wcześniej.