Motyw bogactwa - Motwy bogactwa w literaturze

Biblia (przypowieść O Synu marnotrawnym)

Pewien człowiek miał dwóch synów. Jeden z nich poprosił o część przynależnego mu majątku i wyruszył w drogę. Żył bardzo rozrzutnie – wszystkie bogactwa i kosztowności, które dostał, roztrwonił. Podjął pracę u bogatego człowieka, jednak szybko zrezygnował i wrócił do ojca. Ten, bardzo się ucieszył, gdy go zobaczył. Wydał ucztę na jego cześć. Ta łaskawość wywołała oburzenie w drugim synu. Ojciec powiedział do niego:

Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.

Przypowieść ma charakter alegoryczny – nie opowiada jedynie o utracie majątku. Ta historia jest tłem: synowie reprezentują dwie różne postawy życiowe, a ojca można utożsamiać z Bogiem. To pozwala odkryć głębszy sens przypowieści: ważna jest świadomość własnych pomyłek, chęć poprawy.

Molier Skąpiec

Harpagon to zamożny mieszczanin – ma liczną służbę, konie, powóz. Jednak jego największą wadą jest skąpstwo, zakrawa ono o chorobę psychiczną. Przemawia do swojej szkatułki, zajmuje się lichwą (mimo posiadania pieniędzy), służbę posądza o chęć kradzieży, oszczędza na wszystkim. Decyduje o życiu swoich dzieci: Elizę pragnie wydać za starego Anzelma, który jest bogaty i nie zainteresuje się posagiem dziewczyny; Kleant ma się ożenić z bogatą wdową. Harpagona zaślepia chęć bogacenia się, zależy mu tylko na pieniądzach. Życie swojej rodziny organizuje tak, aby wydać jak najmniej – nie liczą się uczucia i szczęście. Gdy Strzałka kradnie szkatułkę, w celu zaniechania małżeństwa Harpagona z Marianną, skąpiec wpada w szał. Zgadza się na wszystko pod warunkiem odzyskania kosztowności.

Głównym zadaniem wszystkich zdarzeń jest pokazanie skąpstwa starca – budzi ono różne uczucia, od litości po rozbawienie. Autor ukazuje manię bogacenia się w kontekście sytuacji ekonomicznej XVII wieku.

Honoriusz Balzak Ojciec Goriot

Balzak prezentuje dzielnice zamożnych paryżan. Córki ojca Goriot znalazły się w świecie arystokracji dzięki małżeństwom: Anastazja wyszła za hrabiego de Restauda, a Delfina za barona de Nucingena. Mieszkają przy bogatych ulicach: du Helder (Anastazja) i św. Łazarza (Delfina). Wicehrabina de Beauseant również ma posiadłość przy ekskluzywnej ulicy – de Grenelle. Córki pozbawiają ojca ostatnich pieniędzy, bogactwo jest dla nich ważniejsze niż miłość.

W utworze występują też postaci, którym zależy na bogatym świecie i chcą się dostać na salony. Jest to np. Eugeniusz de Rastignac. Jest on w stanie wyzbyć się wszystkich swoich wartości moralnych, żeby zakosztować życia arystokracji. Ostatecznie przyjmuje wszystkie zasady rządzące bogatym Paryżem. Jest to przykład na to jak bezwzględny świat i żądza pieniądza mogą zepsuć młodego człowieka.

Celem Balzaka było pokazanie kontrastu między bogactwem a nędzą Paryża. Autor przedstawia świat, w którym pieniądze zabijają wszystkie istotne wartości. Jest to poniekąd wizja kapitalistycznej Francji.

Bolesław Prus Lalka

Autor prezentuje polskie społeczeństwo – również arystokrację (Tomasz Łęcki, Izabela Łęcka, baron Dalski, baron Krzeszowski, Wąsowska, Starski). Nie prezentuje tej grupy w najlepszym świetle. Ci ludzie gardzą osobami niższego pochodzenia. Przykładem może być Izabela, która nie wyobraża sobie, żeby Wokulski, zwykły kupiec, został jej mężem. Ten za to zdobywa dla niej majątek. Celem autora było pokazanie zachowań różnych grup społecznych.

Jacek Dehnel Lala

Autor przytacza opowieści babci o rodzinach Broklów, Karnauchów, Rogozińskich oraz ich znajomych i krewnych. W tekście pojawiają się bogaci i znani ludzie, dobre szkoły, piękne wnętrza i przedmioty. A pradziadek Brokl przypadkowo zostaje milionerem – na akcjach nie zna się ani trochę, a w pewnym momencie znajduje się w ich posiadaniu. Szybko zyskują na wartości, bo następuje boom gospodarczy. Dziadek jest tym rozbawiony – dokupuje ich więcej. Staje się posiadaczem obrazów, mebli, rzeźb. Dużo podróżuje. I równie często bankrutuje. Gdy szczęście się do niego uśmiecha, znów odzyskuje majątek.

Autor opisuje z humorem dzieje rodzinne, również historię dziadka Brokla:

Wychowany w solennej wierze w parę i elektryczność, następstwo zdarzeń i logiczne wynikanie, musiał poczuć się oszukany. Bo i jak – kupił akcje, jak kiedyś. Sprzedał akcje – jak kiedyś. A zamiast zarobić – stracił.

Inne przykłady literackie:

• Ignacy Krasicki Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (utrata bogactwa na salonach);
• Jan Kochanowski Pieśń o spustoszeniu Podola (trwonienie bogactwa przez szlachtę);
• Jan Kochanowski Na zdrowie (bogactwo jako mniejsza wartość niż zdrowie);
• Juliusz Słowacki Kordian (bogactwo jako jedyna możliwość utrzymania przy sobie miłości; żądza pieniądza);
• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni (status majątkowy ważniejszy niż umiejętności);
• Francis Scott Fitzgerald Wielki Gatsby (kult pieniądza, bogactwo determinujące zachowanie człowieka);
• Agatha Christie Tajemnica błękitnego expressu (spadek po pracodawczyni);
• Patricia Highsmith Utalentowany pan Ripley (propozycja bogatego biznesmena);
• Michel Houellebecq Platforma (spadek po ojcu).