Motyw choroby - Motyw choroby w literaturze

William Szekspir, Hamlet

Hamlet dowiedziawszy się o zabójstwie swego ojca, dokonanego za sprawą wuja, zaczyna pałać żądzą zemsty. To uczucie zaczyna wyniszczać go emocjonalnie, staje się zupełnie innym człowiekiem. Zmianę dostrzegają w nim wszyscy – rodzina, przyjaciele, a przede wszystkim Ofelia, która odtrącona, popełnia samobójstwo. Hamlet, zaślepiony swoim pragnieniem, zdaje się nie widzieć, że jest przyczyną tego nieszczęścia. Zdarzają mu się majaki, we wszystkich widzi wrogów. W końcu doprowadza do zabójstwa wuja, ale wraz z nim i matki. W końcu także sam ginie. Żądza zemsty jest więc tutaj chorobą, która wyniszcza duszę.

Bolesław Prus, Kamizelka

To krótkie opowiadanie jest smutnym obrazem życia dwojga młodych małżonków. Żyją w biedzie, choć obydwoje dużo pracują. W końcu mąż zaczyna zapadać na zdrowiu, a lekarze nie są w stanie go wyleczyć. Z każdym dniem czuje się coraz gorzej, ale jego żona zwęża mu pasek kamizelki, aby mąż sądził, że przybywa mu na wadze i nie widział, że jest ona z każdym dniem luźniejsza. Żona, choć sama wie, że dni męża są policzone, próbuje podarować mu resztki nadziei, że uda mu się wyzdrowieć.

Eliza Orzeszkowa, Marta

Po śmierci męża Marta zostaje bez środków do życia. Nie ma rodziny, do której mogłaby się udać. Potrzebuje pieniędzy, żeby utrzymać siebie i swoją córkę. Gdy zaczyna szukać pracy okazuje się, że nie ma odpowiednich umiejętności do podjęcia pracy nauczycielki. Pozostaje jej więc zająć się sprzątaniem bądź pracą w jakiejś fabryce. Choć dużo i ciężko pracuje, narażając się przy tym na przykre sytuacje ze strony mężczyzn, zarabia niewiele, odżywia się źle, a to w końcu sprawia, że wycieńczony organizm zapada na zdrowiu. W końcu umiera na gruźlicę. Walka, jaką podjęła, by zapewnić dziecku byt, skończyła się klęską.

Albert Camus, Dżuma

Choroba, przedstawiona w powieści niezwykle szczegółowo wraz ze wszystkimi objawami, sprawia, że ludzie zaczynają w sobie odkrywać drugą naturę. W każdym człowieku budzą się instynkty samozachowawcze, każdy myśli jak uchronić się przed chorobą. Są jednak i tacy, którzy nie zapominają o swoim człowieczeństwie i starają się pomóc innym tak, jak robi to dr Rieux. Motyw choroby staje się przyczynkiem do rozważań nad ludzkimi zachowaniami i ludzką naturą. Choroba ma tutaj wymiar symboliczny. Człowiek w obliczu każdej tragedii może obudzić w sobie najgorsze instynkty, musi nauczyć się dokonywać trudnych wyborów.

Ken Kesey, Lot nad kukułczym gniazdem

Do zakładu psychiatrycznego trafia Randle Patrick McMurphy, który wstrząśnie całym szpitalem. Nie chce się podporządkować wszechwładnej Oddziałowej. W powieści zarysowane są przeróżne choroby psychiczne, ale też różne sposoby leczenia. Niektórzy pacjenci być może szybciej by wyzdrowieli, gdyby nie byli ciągle faszerowani tabletkami. Ciekawy jest przykład Wodza, który uważany za chronika, udaje najpierw głuchoniemego, aby uniknąć jakichkolwiek problemów. W wyniku wypadków, jakie zachodzą w szpitalu pod wpływem McMurphy’ ego, Wódz zbuntuje się przeciw Oddziałowej i ucieknie ze szpitala, aby rozpocząć normalne życie.

Inne przykłady literackie:

• Biblia (Hiob – chory na trąd)
• Jan Kochanowski, Na zdrowie (najwyższą wartością jest zdrowie)
• Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (choroba duszy)
• Karol Dickens, Opowieść wigilijna (choroba syna Boba Cratchita)
• Emil Zola, Nana (Nana pod koniec powieści zachoruje na ospę)
• Henryk Sienkiewicz, Janko Muzykant (Janko był chorowitym chłopcem od urodzenia)
• Maria Konopnicka, Nasza szkapa (choroba Mostowiakowej)
• Bolesław Prus, Antek (choroba siostry Antka), Placówka (choroba żony Ślimaka i śmierć nią spowodowana),
• Stefan Żeromski, Siłaczka (choroba Stasi Bozowskiej, zakończona śmiercią), Ludzie bezdomni (w Zagłębiu Judym musi się zmagać z gruźlicą, chorobami reumatycznymi i zakaźnymi)
• Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (choroba Boryny)
• Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród (wyimaginowana choroba Colina)
• Zofia Nałkowska, Granica (choroba Kolichowskiej, choroba psychiczna Justyny)
• Jan Dobraczyński, Listy Nikodema (choroba Rut)
• Józef Mackiewicz, Droga donikąd (choroba Marty, na którą zachoruje podczas ucieczki)
• Wiesław Myśliwski, Kamień na kamieniu (tajemnicza choroba Michała)