Motyw dojrzewania - Motyw dojrzewania w literaturze

Św. Augustyn Wyznania

Autor, syn poganina, wychowany przez matkę w chrześcijaństwie, był jednak niechętny tej religii. Fascynował go manicheizm, który głosił skrajny dualizm ciała i duszy. Wkrótce jednak uświadomił sobie, jak wielkie braki posiada ta doktryna, jak rygorystyczna jest w zasadach i nieadekwatna do rzeczywistości. Wówczas zaczął zmierzać w kierunku akademickiego sceptycyzmu. Rozwijając swe zainteresowania neoplatonizmem, z czasem nawrócił się na chrześcijaństwo pod wpływem kazań biskupa Ambrożego i porzucił rozwiązłe życie. Sam czuł, że dojrzał moralnie i światopoglądowo. Znalazł to, czego szukał.

Jan Kochanowski Treny

Ojciec, zrozpaczony po śmierci swej małej córeczki, przechodzi trudny czas dojrzewania do przyjęcia i zrozumienia tej tragicznej sytuacji. W trenach IX, X i XI kwestionuje więc wszystkie swoje dotychczasowe przekonania i ideały, zarówno etyczne, jak i filozoficzne czy religijne, w tym zwłaszcza zasadność postawy stoickiej. Wątpi nawet w Boską pomoc i opiekę, mimo iż jest chrześcijaninem. W efekcie jednak w Trenie XIX. Sen godzi się z niesprawiedliwym zrządzeniem losu i przyjmuje postawę chrześcijańskiego humanizmu, pamiętając o Terencjuszowym „Homo sum…”

George Gordon Byron Giaur

Bohatera widzimy po raz pierwszy wtedy, gdy – niezwykle wzburzony – pędzi na koniu. Gniew połączony z dumą pcha go do dokonania zemsty na każdym, który jego zdaniem na nią zasługuje. Jako młodzieniec Giaur przeżywa namiętną miłość i to jej obiekt – Leila – staje się sensem jego życia. Kiedy kobieta zostaje zabita, kochanek wciąż nie może o niej zapomnieć. Jego miłość daje mu siłę do zemsty na Hassanie. Przebywając w środowisku muzułmańskim, a więc obcym kulturowo, czuje się wyalienowany, a nawet skłócony ze światem, który na temat zdrady Hassana przez Leilę ma zgoła inną opinię niż on. Po śmierci kochanki jego miłość zostaje zastąpiona przez egoizm i hedonizm. W końcu mężczyzna zostaje zakonnikiem po to, by całkowicie odizolować się od świata. Nie wierzy już nawet w Boga. Całe życie próbował dojrzeć do przyjęcia prawdy o niewierności Leili wobec baszy i do tego, że poniosła ona słuszną karę. Nie dojrzał jednak, jego miłość zdołała się tylko zmienić we wszechogarniające pragnienie zemsty.

Juliusz Słowacki Kordian

Młody bohater po samobójstwie przyjaciela pragnie znaleźć ideę, której się poświęci i która pomoże mu się rozwijać. Jak na młodzieńca przystało, jego stosunek do zastanego sytemu wartości jest niezwykle sceptyczny. Kordian doświadcza również niezrozumienia ze strony swej ukochanej. Próbuje popełnić samobójstwo, co później wspomina w londyńskim parku. Tu też z rozmowy z Dozorcą wyciąga wniosek, że światem rządzi pieniądz. Jest rozczarowany, gdy w Watykanie z ust papieża słyszy, że Polacy winni są absolutne posłuszeństwo carowi. W monologu na Mont Blanc widzimy jednak, że Kordian przechodzi przemianę i dojrzał do tego, by swój nihilizm zastąpić postawą patriotyczną. Potem posuwa się nawet do zamachu na cara.

Stefan Żeromski Przedwiośnie

W przypadku Cezarego Baryki możemy mówić o wieloaspektowości omawianego procesu. Bohater przede wszystkim dojrzewa ideowo – początkowe fascynacje rewolucją w Baku ustępują zniechęceniu, kiedy chłopak widzi ciało zamordowanej młodej Ormianki oraz brak obrączki na palcu zmarłej matki. Zdaje sobie sprawę, że rewolucja to ślepa siła, która uderza w niewinnych. Przychodzi mu także zmagać się z polskością. Nastawiony przez ojca idealistycznie do ojczyzny, szybko porzuca mrzonki, kiedy ogląda nędzne chaty, choćby te w Chłodku. Rzeczywistość polską ocenia krytycznie – nie chce jednak zgodzić się na program naprawy państwa Gajowca, nie przekonują go też komunistyczne frazesy Lulka. Do końca więc nie może odnaleźć się w Polsce. Bohaterowi przychodzi też szukać miłości – podkochuje się w nim Wanda, Karolina – z którą romansował – umiera otruta przez Orszeńską, Laura porzuca go, aby wyjść za mąż za Barwickiego. Te wszystkie doświadczenia doprowadzają w końcu do tego, że bohater idzie na czele strajkującego tłumu – zdaje sobie zapewne sprawę, że idzie na śmierć.

Inne przykłady literackie:

• Blaise Pascal Myśli (dojrzewanie światopoglądowe);
• Victor Hugo Nędznicy (dojrzewanie do zmiany priorytetów);
• Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod (dojrzewanie w otoczeniu Krzyżaków do litewskiego patriotyzmu), Pan Tadeusz (dojrzewanie Jacka Soplicy do odpokutowania za własne czyny);
• Zygmunt Krasiński Nie-Boska Komedia (późne dojrzewanie do roli mężczyzny i męża);
• Henryk Sienkiewicz Potop (psychiczne i moralne dojrzewanie Kmicica);
• Stefan Żeromski Dzienniki (dojrzewanie fizyczne, emocjonalne i światopoglądowe);
• Maria Dąbrowska Uśmiech dzieciństwa (jw.);
• Witold Gombrowicz Dzienniki (jw.);
• Kornel Makuszyński Bezgrzeszne lata (jw.);
• Vladimir Nabokov Lolita (nastolatka u progu dorosłości);
• Jerome David Salinger Buszujący w zbożu (świat widziany oczami dorastającego chłopca);
• Christiane F. My, dzieci z dworca ZOO (narkotyki jako próba wejścia młodzieży w świat dorosłych);
• Sue Townsend Sekretny dziennik Adriana Mole’a lat 13 i ¾ (i dalsze części) (świat z punktu widzenia nastolatka).