Motyw konfliktu pokoleń - Motyw konfliktu pokoleń w literaturze

Adam Mickiewicz Romantyczność

Utwór pokazuje konflikt romantyków z klasykami. Klasykiem, którego wiedza opiera się na nauce, jest tu starzec. Nie przyjmuje on do wiadomości faktu, iż może istnieć coś takiego, jak metafizyka. Z góry zakłada, że Karusia postradała zmysły po śmierci ukochanego, a nie widzi jego ducha. Romantycy, których przedstawicielem jest poeta, wypierają poglądy klasyków i opowiadają się za racją serca:

Czucie i wiara silniej mówi do mnie

Niż mędrca szkiełko i oko […]

Miej serce i patrzaj w serce!

Konflikt ten jest jednym z najbardziej znanych i charakterystycznych sporów pokoleniowych, ścierającym ze sobą dwa całkowicie odmienne światopoglądy.

Adam Asnyk Do młodych

Wiersz jest próbą załagodzenia konfliktu pokoleń. Poeta popiera działania młodych i cel, do którego dążą – zbudowanie przyszłości na pracy w oparciu o ich ideały:

Każda epoka ma swe własne cele

I zapomina o wczorajszych snach…

Nieście więc wiedzy pochodnię na czele […]

Przyszłości podnoście gmach!

 

Chwaląc za świeżość umysłów i za chęć zmieniania świata, przestrzega jednocześnie przed negowaniem wartości ugruntowanych przez starsze pokolenia. Nawołuje do szacunku dla tradycji. Podpowiada, że dzieło, które tworzą młodzi, trzeba wybudować na fundamentach postawionych przez starych, w innym wypadku budowla runie. Konflikt pokoleń pokazany jest tutaj jako całkowicie naturalna kolej rzeczy, kluczowe jednak dla dalszych dziejów jest to, by młodzi doszli do porozumienia ze starymi.

Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej

W utworze dochodzi do konfliktu między matką, panią Dulską a synem, Zbyszkiem. Zbyszek buntuje się przeciwko obłudzie matki, jej kołtuństwu i moralności na pokaz. Związuje się ze służącą Hanką i kiedy dziewczyna zachodzi w ciążę, chce ją poślubić. Rezygnuje jednak z planów, gdy dowiaduje się, że po ślubie nie dostanie od matki żadnych pieniędzy. W konflikcie zwycięża natura Zbyszka, która okazuje się być taka sama, jak natura jego matki. Potwierdza się fakt, że nie da się być innym niż społeczeństwo, w którym się dorosło.

Władysław Reymont Chłopi

W książce do konfliktu dochodzi między ojcem i synem: Maciejem Boryną i Antkiem. Spór ma dwa podłoża. Pierwszym z nich jest nieustająca walka o ziemię – Antek domaga się swojej części majątku, Maciej nie przystaje na żądania syna. Drugi konflikt dotyczy kobiety, Jagny. Antek, choć ma żonę i dzieci, zaczyna z nią romansować. Kiedy okazuje się, że Maciej zamierza ją poślubić, między Boryną i Antkiem dochodzi do bójki. Mamy tu zatem do czynienia z dwoma różnymi konfliktami: o dobra materialne i o miłość kobiety.

Stanisław Mrożek Tango

W Tangu najbardziej konserwatywny jest przedstawiciel najmłodszego pokolenia – Artur, uporządkowany intelektualista. Jego rodzice natomiast dążą do nowoczesności, do rewolucyjnej przemiany obyczajów. W ich sporze zwycięża przedstawiciel najstarszego pokolenia, Edek, który siłą, a nie rozumem, wprowadza władzę totalitarną. Konflikt jest tutaj utrzymany w konwencji groteski i stawia diagnozę czasom, które nadeszły: upadek wartości wysokich, a triumf prymitywizmu i materializmu.

Inne przykłady literackie:

• Biblia (opowieść o królu Dawidzie i Absalomie – konflikt syna z ojcem o władzę)
• ks. Józef Baka Młodym uwaga (młodzi symbolem niedojrzałości, naiwności i głupoty, starzy – mądrości)
• Maurycy Mochnacki O literaturze polskiej XIX wieku (spór klasyków z romantykami)
• Adam Mickiewicz Oda do młodości (młodość wywyższona, starość porównana do bierności i marazmu)
• Aleksander Świętochowski My i wy (konflikt młodych pozytywistów ze starymi romantykami)
• Bolesław Prus Lalka (konflikt pokolenia romantyzmu i pozytywizmu)
• Stefan Żeromski Przedwiośnie (konflikt Cezarego Baryki z matką)
• Bruno Jasieński But w butonierce (pokolenie futurystów ma wyprzeć pokolenie Staffa i Tetmajera)
• Jerome David Salinger Buszujący w zbożu (nastoletni Holden buntujący się przeciwko konformizmowi i materializmowi ludzi dorosłych)