Motyw łagrów - Motyw łagrów w muzyce

Andrzej Panufnik Katyń Epitaph (Epitafium Katyńskie) na orkiestrę

Dwuczęściowy utwór dedykowany pamięci około piętnastu tysięcy polskich oficerów, ofiar ludobójczego mordu w Katyniu. Materiał muzyczny został wysnuty z trzech dźwięków i dwóch interwałów: sekundy wielkiej i sekundy małej. W części pierwszej solo skrzypiec wprowadza rozbudowaną partię instrumentów dętych drewnianych. W części drugiej poszczególne instrumenty smyczkowe traktowane solistycznie mają zadanie stopniowego zwiększania głośności, które prowadzi do kulminacji dynamicznej całej orkiestry (fortissimo).

muz. sł. i wyk.  Jacek Kaczmarski Katyń, płyta Litania

Opis masowych grobów, w których spoczywają ciała pomordowanych: „Ciśnie się do światła niby warstwy skóry / Tłok patrzących twarzy spod ruszonej darni”. Podmiot liryczny snuje rozważania nad przyczynami ich śmierci. Jednak umarli ci nie zginęli w ruinach miasta. Rozkładających się szczątków nie opatrzono krzyżem: „To nie groby przodków”. Znaleziono przy nich świadectwa dawnej egzystencji: zardzewiałe sprzączki, guziki z orzełkiem, zdjęcia, pamiątki i mapy, lecz nie broń. Oni nie zginęli w bitwie. Okrągłe otwory z tyłu głowy wskazują na wspólną przyczynę zgonu, więc: czy to była epidemia? Nie ma na to dowodów. Niemymi świadkami tej zbrodni są drzewa, ziemia, w którą spływała krew oraz niebo, w które wzbijały się komendy w obcym języku i dźwięk wystrzałów. Niepomszczona zbrodnia pozostała bez mogiły, bez prawdy, bez Boga.

Inne przykłady muzyczne

• O. Messiaen Kwartet na koniec czasu (utwór napisany w niewoli jenieckiej)
• K. Penderecki Libera me, Domine z Polskiego Requiem z dedykacją ofiarom Katynia (hołd pamięci ofiar mordu w Katyniu)
• N. Van De Vade Katyń (hołd pamięci ofiar mordu w Katyniu)
• B. Matuszczak Pieśń żałobna. Pamięci Ofiar Katynia (opłakiwanie ofiar mordu w Katyniu)
• H.M. Górecki Pieśń Rodzin Katyńskich (hołd pamięci ofiar mordu w Katyniu)
• K. Janczak Obrazki z Katynia (upamiętnienie ofiar mordu w Katyniu)
• K. Penderecki Katyń muzyka filmowa (hołd ofiarom mordu w Katyniu)
• muz. Z. Łapiński, sł. i wyk. J. Kaczmarski Wigilia na Syberii (płyta Mury w muzeum raju) (wigilia polskich zesłańców na Syberii)
• muz, sł. i wyk. J. Kaczmarski Zesłanie studentów (płyta Mury w muzeum raju) (polscy studenci skazani na katorgę)
• muz. T. Kwieciński-Wiech, słowa A. Antoniewicz, wyk. S. Grzesiuk Piekutoszczyk, Feluś i ja (płyta Złote przeboje) (ofiary więzień: oflagu, łagrów i Pawiaka)