Motyw listu/epistolografii - Motyw listu/epistolografii w muzyce

Piotr Czajkowski, libretto kompozytora i K. Szyłowskiego według Aleksandra Puszkina, opera Jewgienij Oniegin (Eugeniusz Oniegin), akt pierwszy, odsłona druga 1879

Jedna z dwóch lirycznych scen pisania listu, będących głównymi filarami dramaturgii w Puszkinowskim poemacie. Tatiana – główna bohaterka opery, przygotowuje się do snu, lecz jej myśli krążą wokół nowopoznanego młodzieńca – Eugeniusza Oniegina. Nie wiedząc, że i ona zrobiła na nim głębokie wrażenie, decyduje się złamać surowe konwenanse i wyznać mu w liście miłość. Pisząc przeżywa rozterki, płacze i wzdycha, w końcu zasypia nad zapisaną kartką. W scenie tej nie pada ani jedno słowo, a niuanse stanów psychicznych Tatiany, oddane są za pomocą zróżnicowanej melodyki i towarzyszących jej instrumentów. W ten sposób kompozytor stworzył wieloodcinkowy, lecz jednocześnie spójny monolog wewnętrzny postaci, o dużym natężeniu ekspresji.

muz. i sł. A. Sikorowski, wyk. Maryla Rodowicz Rozmowa przez ocean (płyta Polska Madonna) (list z innego świata)1987

Opowiadanie Maryli o tym, jak otrzymany list od dawnego znajomego z za oceanu sprawił jej przyjemność. Opisuje szarą rzeczywistość PRL-u: „Jest sobota, za oknem świt / I Warszawa kaszle miarowo”. Zauważa zderzenie dwóch światów: polskiego, w którym „Jesień [¼] koronę ma / Tego roku jakby cierniową”, i amerykańskiego, w którym szaleje punk-rock.

Wskazuje różnice między tymi światami: „Ty masz pewnie więcej spokoju / Ja mam dzieci...”. Nawet słońce ogrzewa nierównomiernie te dwa światy: „Ty masz pewnie duże pieniądze / Ja nadzieję...”. Kobieta wspomina wspólnie spędzony wieczór przed wyjazdem ukochanego jako wspaniałą chwilę, lecz ta chwila należy do przeszłości: „Ale dzisiaj obeschły łzy, więc pozdrawiam Cię [¼]”.

Inne przykłady muzyczne

• W.A. Mozart, sł. G. Braumberg, Als Luise die Briefe ihres ungetreunen Liebhabers verbrannte (Gdy Luiza paliła listy swego niewiernego kochanka) (poemat o zdradzonej dziewczynie)
• S. Moniuszko sł. A. Małecki List żelazny z cyklu Śpiewnik domowy (historia tragiczna)
• P. Koprowski Letters (korespondencja pisana muzyką)
• M. Hussar List za Ocean nr 1 (korespondencja pisana muzyką)
• A. Żuchowski Zamiast listu (muzyczne przesłanie)
• muz. A. Zieliński sł. A.L. Moczulski wyk. Skaldowie Medytacja wiejskiego listonosza (płyta Cała jesteś w skowronkach) (portret listonosza)
• muz. P. Banach, sł. J. Chrzanowski, wyk. Hey List (płyta Helodore) (list do ukochanego)
• muz. i sł. Jeż, wyk.Włochaty Pożegnalny list (płyta Zmowa) (list podnoszący na duchu)
• muz. i sł. J. Kuderski, W. Kuderski, P. Myszor, W. Powaga, A. Rojek, wyk. Myslovitz Pocztówka z lotniska (płyta Korova Milky Bar) (list o tęsknocie za ukochaną)
• muz. muz. K. Cugowski & M. Stefankiewicz, sł. B. Olewicz, wyk. K. Cugowski Pocztówka z Londynu (płyta Wokół cisza trwa) (list emigranta)