Motyw miłości sentymentalnej - Motyw miłości sentymentalnej w literaturze

Jean Jacques Rousseau Nowa Heloiza

Wspaniała powieść epistolarna opisująca dzieje uczucia młodej szlachcianki Julii do jej nauczyciela Saint-Preux. Bohaterka poślubia innego mężczyznę, ulegając woli swego ojca. Jest z nim szczęśliwa i daje mu dwójkę dzieci. Wspomnienie kochanka silnie oddziałuje jednak na jej życie. Powikłane perypetie bohaterów są tu jednak jedynie pretekstem do pokazania siły uczuć i wrażliwości. Jednocześnie miłość sentymentalna powiązana jest w utworze z konwencją dydaktyczną. Stanowi więc ona punkt wyjścia do rozważań na temat moralności, szacunku dla drugiego człowieka, docenienia prostoty życia. Przyroda jest tu często świadkiem przeżyć wewnętrznych bohaterów. I tak, kiedy Heloiza dostaje ważny list, wychodzi, by przeczytać go w ogrodzie. Tym samym natura intensywnie współuczestniczy w jej życiu uczuciowym.

Franciszek Karpiński Laura i Filon

Utwór ten to najsłynniejsza sielanka sentymentalna Karpińskiego i całego polskiego oświecenia. Miłość jest tu przedstawiona w tonacji arkadyjskiej. Miejscem miłosnych schadzek bohaterów jest położony za wsią zagajnik. Przyroda uczestniczy w życiu uczuciowym kochanków, daje im schronienie i zapewnia intymny nastrój dla miłosnych uniesień i wyznań. Uczucie pomiędzy zakochanymi jest ufne, szczere, prawdziwe. Nawet kłótnia Laury i Filona jest tylko przejściowym zawirowaniem serc, a w rzeczywistości wzmacnia jedynie siłę ich uczucia. Kochanek sprawdzający wytrwałość swojej wybranki to również częsty motyw w utworach obrazujących miłość sentymentalną.

Franciszek Karpiński Do Justyny. Tęskność na wiosnę

Tematem wiersza jest wielkie uczucie podmiotu lirycznego, jak można przypuszczać niespełnione lub nieodwzajemnione. Przywoływanie kolejnych obrazów budzącej się wiosną do życia przyrody skontrastowane jest z myślą o ukochanej. Postrzeganie świata przez pryzmat uczuć i bliskość, utożsamianie się z naturą – oto najważniejsze przejawy miłości sentymentalnej w cytowanym liryku.  W utworze tym widoczne jest też przekonanie o radości, jaką daje obcowanie z naturą i odejście od cywilizacji. Sentymentalizm ujawnia się także w samej budowie liryku. Liczne powtórzenie i proste słownictwo tworzą melodyjność wiersza – przez to jest on stylizowany na prostą wiejską piosenkę o miłości.

Franciszek Dionizy Kniaźnin Dwie lipy

Utwór przedstawia miłość sentymentalną w ścisłym powiązaniu z naturą. Tonacja wiersza jest pogodna, mimo że opisywana sytuacja liryczna jest pełna dramaturgii. Oto kochankowie są na wieki rozdzieleni, podobnie jak dwie lipy rosnące po przeciwległych brzegach wzburzonej rzeki. Pozostaje im jedynie skłonność ku sobie, pamięć, bolesne westchnienie. Wyraźne jest w wierszu obrazowanie arkadyjskie. Uczucie łączące zakochanych jest tutaj niewinne, szczere, wierne. Imiona zakochanych są tutaj znaczące, wywodzą się bowiem z tradycji romansowej.

Maria Wirtemberska Malwina, czyli Domyślność serca

Powieść psychologiczna, która ujawnia jednak silne wpływy sentymentalizmu. Opis uczucia pomiędzy Malwiną a Ludomirem. Szczegółowe odwzorowanie przemyśleń, przeżyć i rozterek wewnętrznych bohaterów. Ciekawy portret kobiety, której myślenie o świecie pełne jest obaw i sprzecznych uczuć. Miłość Malwiny jest sentymentalna, a więc szczera, niewinna, prostolinijna. Bliski jest dla bohaterki kontakt z naturą. Wyraźnie akcentowana jest w utworze emocjonalność działań bohaterów oraz tonacja romansowa. 

Inne przykłady literackie:

• Lawrence Sterne Podróż sentymentalna (od tytułu tej powieści pochodzi nazwa sentymentalizm)
• Samuel Richardson, Pamela
• Jean Jacques Rousseau, Emil
• Kazimierz Brodziński, Wiesław
• Ludwik Kropiński, Julia i Adolf
• Fryderyk Skarbek Podróż bez celu
• Feliks Bernatowicz, Nierozsądne śluby
• Aleksander Fredro, Śluby panieńskie (polemika z koncepcją miłości sentymentalnej, jej karykatura na przykładzie Albina)