Motyw narodu - Motyw narodu w literaturze

Jan Kochanowski Odprawa posłów greckich

Przybycie posłów greckich, Odyseusza i Menelaosa, do króla Troi to preludium wojny. Interes narodu zostaje tutaj postawiony w opozycji do interesu jednostki. W tragedii ukazane zostają chwile przed wybuchem wojny: ścierają się różne argumenty – jedne przemawiają za tym, by oddać Helenę i nie dopuścić do rozlewu krwi, drugie za tym, by walczyć z wrogiem. Naród nie zostaje dopuszczony tutaj do głosu, zdanie ogółu się nie liczy. Jest on zobligowany do walki, bez względu na to, czy popiera decyzję jej wszczęcia, czy nie. Dobro narodu, w konfrontacji z ambicjami i irracjonalnymi wyborami władzy, okazuje się wartością wtórną, nie na tyle istotną, by o nią zadbać.

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III

W Improwizacji Konrad, mając poczucie niezwykle ważniej misji do spełnienia, mówi:

Ja kocham cały naród! – objąłem w ramiona

Wszystkie przeszłe i przyszłe jego pokolenia […]

Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić,

Chcę nim cały świat zadziwić.

Bierze tym samym odpowiedzialność za dzieje swojego narodu. Krytykuje Boga za to, że nie stworzył On ludzi tak, by kierowali się wyłącznie sercem i sam, jako poeta, domaga się rządu dusz. Wizja narodu tutaj zawarta pokazuje go jako zbiór jednostek, połączonych ze sobą tą samą tragedią – brakiem suwerenności, zdeterminowanych przez siłę wyższą i wedle niej postępujących. Naród potrzebuje przywódcy, który umiałby nim odpowiednio pokierować, ważne jednak, żeby przywódca był wrażliwy i nie kierował się chłodną kalkulacją, a uczuciami. Miłością do narodu.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Barwy narodowe

Barwy, jeden z symboli narodowych, który umieszcza się na fladze, zostają w tym wierszu potraktowane także jako symbol wszystkich walk, które prowadził naród przez wieki:

Krwawo-biały, lniany

Opatrunku, który zwiesz się: sztandar,

Coś się z wielkim krwotokiem uporał!

Wiatr rozwija ten dokument rany

Naród walczy najczęściej w imię wolności w obronie ideałów i ojczyzny. Wynika to z poczucia tożsamości narodowej i umiłowania swej nacji. Przelana krew ma z jednej strony być chlubą dla przyszłych pokoleń, z drugiej – powinna z niej zostać wyniesiona nauka na przyszłość. Naród pokazany jest tutaj w jednym z najbardziej charakterystycznych jego ujęć –jako walczący, z poczuciem tożsamości wyrażonym przez symbolikę sztandaru.

Czesław Miłosz Naród

Dramatyczny powojenny obraz narodu. Wszelkie oczekiwania i wiara w lepszy byt okazały się złudzeniami i płonnymi nadziejami. Duma, zacięcie, przekonanie o swej nieomylności i pewność swych przekonań zdały się na nic:

Naród w pomiętych czapkach, z całym dobytkiem na plecach,

Idzie szukając siedzib na zachód i na południe.

Nie ma ni miast ni pomników, ni rzeźby ani malarstwa

Sam heroizm nie wystarczył. Zabrakło racjonalnych, mądrych rządów. Naród pokazany został tutaj jako organizm potrafiący poświęcać się, walczyć do ostatniej kropli krwi, ale jednocześnie nie myślący o konsekwencjach i ewentualnych, tragicznych skutkach jego zrywów.

Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk

Przywary narodowe zostają tutaj poddane najgorszej karze – karze śmiechu. Członkowie narodu na obczyźnie zachowują się absurdalnie. Ich poczucie tożsamości zmusza do postaw groteskowych: wybrania za wieszcza przypadkowego pisarza, pojedynku bez kul czy kuligu bez śniegu. Obnażone zostają te cechy narodu, o których raczej się nie mówi: megalomania, bezmyślność, źle pojęte poczucie misji, ksenofobia czy brak tolerancji.

Inne przykłady literackie:

• Sofokles Król Edyp (naród cierpiący przez niestabilność rządów)
• Biblia – wędrówka narodu Izraela do ziemi obiecanej (wyzwolenie Żydów spod niewoli egipskiej)
• Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki (interesujące obyczaje różnych narodów)
• Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod (walka o dobro narodu)
• Stanisław Wyspiański Wesele (negatywna diagnoza kondycji narodu)
• Stefan Żeromski Przedwiośnie (naród, który musi odpowiedzieć sobie na pytanie o kształt ojczyzny)
• George Orwell Folwark zwierzęcy (naród pod rządami totalitarnymi)
• Zbigniew Herbert Nike która się waha (wierność narodowi i ojczyźnie aż do śmierci)
• Bogusław Adamowicz Gdy naród szemrał… (wspólna wiara umacnia naród)