Motyw narodu - Motyw narodu w malarstwie

Jan Matejko Rejtan – Upadek Polski

Artysta w trosce o swój naród namalował scenę, która zapisała się jako jedna ze słynniejszych w historii malarstwa polskiego. Jesteśmy świadkami chwili, kiedy to na Zamku Królewskim w Warszawie odbywa się Sejm Polski – Szczęsny Potocki, Adam Poniński i Franciszek Ksawery Branicki zmierzają do sali senatu, aby złożyć podpis równoznaczny z dokonaniem podziału części ziem polskich na rzecz Prus, Rosji i Austrii. Tytułowy bohater obrazu pada przed członkami sejmu rozdzierając szaty i krzycząc: „Zabijcie mnie, ale nie zabijajcie ojczyzny!”. Świadom konsekwencji układu rozbiorowego dokonuje desperackiego gestu, by obudzić sumienie Polaków. Dramatyczna scena odzwierciedla wszystkie trzy rozbiory i jest wyrazem głębokiego zaangażowania artysty w losy narodu.

Wojciech Kossak Noc listopadowa

Powstanie listopadowe trwało ponad dziesięć miesięcy i było jednym z większych zrywów narodowościowych w historii Polski. Wymierzone było przeciw największej potędze militarnej Europy – Rosji. Przez ten czas Polska była niezależnym państwem, które zmusiło Rosję do zaangażowania wszelkich sił w stłumienie rebelii. Mimo ostatecznej przegranej wydarzenie to pokazało całej Europie, że Polacy jako naród istnieją i należy się z nimi liczyć.

Artysta namalował scenę walk powstańców pełnych determinacji i zaangażowania na śmierć i życie. Akcja rozgrywa się w ciemną noc, na moście. Wijące się sylwetki w zapamiętałej walce to tylko mały fragment tej historycznej nocy, której dynamikę malarz świetnie uchwycił na płótnie.

Inne przykłady malarskie:

• Francisco Goya Rodzina Karola IV (rodzina głowy narodu hiszpańskiego)
• Jan Matejko Kazanie Skargi (obraz-przesłanie – w trosce o dobro narodu polskiego), Rok 1863 – Polonia (personifikacja Polski kobiety na kolanach), Bitwa pod Grunwaldem (szczegółowo odmalowana scena batalistyczna), Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska (zadumany królewski błazen świadomy wydarzeń historycznych – skłaniał do refleksji nad kondycją Polski)
• Jacek Malczewski Polonia (Polska jako kobieta w kwiecie wieku, bogini płodności i urodzaju), Ojczyzna (fragment tryptyku Prawo, Ojczyzna, Sztuka), Finis Poloniae
  Juliusz Kossak Bitwa pod Ostrołęką (scena batalistyczna – ostrzał artyleryjski z obu stron), Wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia (wjazd króla-zwycięzcy z orszakiem)