Motyw nienawiści - Motyw nienawiści w literaturze

Homer Iliada

Ten starożytny epos przedstawia dzieje wojny trojańskiej, wynikłe z wydarzenia, jakim była ucieczka greckiej królowej Heleny z synem trojańskiego króla, Parysem. Polubowne rozmowy o tym, by Trojanie zwrócili Helenę na nic się zdały, zaczęła się więc wojna. Grecy oblegali Troję przez dziesięć lat, by na końcu posłużyć się fortelem – koniem trojańskim – zdobyć miasto i zrównać je z ziemią. Zamieszanie, którego sprawcami były dwie osoby, Parys i Helena, przemieniło się w wywołaniu uczucia nienawiści pomiędzy narodami. Jest to skrajny jej przejaw, w jej wyniku przelana została krew niewinnych ludzi (zabicie Patroklesa przez Hektora; zabicie Hektora przez Achillesa i zbezczeszczenie jego zwłok). Nienawiść okazała się siłą nie do opanowania, niszczącą i będącą przyczyną wielkiej ogólnonarodowej tragedii.

William Szekspir Romeo i Julia

Opowieść ta mówi o zakazanej miłości – rody Kapuletich i Montekich, z których pochodzili kochankowie, były zwaśnione. Młodzi poznali się na balu i zakochali w sobie od pierwszego wejrzenia. Bardzo szybko pobrali się, jednak strach przed reakcją ich rodziców nie pozwolił im na ujawnienie tego faktu. Ponadto Romeo zabił kuzyna Julii, Tybalta, przekreślając tym samym szanse na pogodzenie rodzin. Nienawiść zwaśnionych rodów stała się tutaj przyczyną tragedii – Romeo wypił truciznę, a Julia z żalu za nim przebiła się sztyletem.  

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III

Utwór pokazuje uczucie nienawiści między zniewolonymi Polakami a ich zaborcą, carem. W scenie Salon Warszawski pokazany został stosunek rosyjskiego aparatu władzy do Polaków. Zrozpaczona matka, pani Rollison przychodzi błagać senatora Nowosilcowa o łaskę dla jej więzionego syna. Spotyka się z pogardą, zostaje wyszydzona, a jej syn skatowany. Nienawiść wynika tutaj z poczucia dominacji i wyższości spowodowanych posiadaniem władzy nad uciskanymi. Łączy się z brakiem litości i szacunku.

Władysław Reymont Chłopi

Nienawiść tutaj pojawia się w dwóch aspektach. W pierwszym przypadku wypływa ona z chęci władzy i zazdrości. Maciej Boryna i jego syn, Antek, nieustannie walczą ze sobą o ziemię, a także o kobietę – Jagnę. Ich nienawiść spowodowana bezkompromisowością i brakiem jakiejkolwiek próby dojścia do porozumienia wzrasta z czasem, a punktem kulminacyjnym jest bójka, w której obaj doznają licznych obrażeń. Nienawiść ma charakter ściśle materialny, sprowadzający się do chęci posiadania: czy to ziemi, czy kobiety. Drugą konfliktową sytuacją jest relacja pomiędzy Jagną a wsią. Jagna jest inna od wiejskich kobiet – bardziej delikatna i mniej zaradna. W związku z tym staje się obiektem plotek, a społeczeństwo wiejskie stopniowo odsuwa ją od siebie. Nienawiść mieszkańców wsi wypływa tutaj z lęku przed innością, nieumiejętności zrozumienia, że czyjeś myślenie czy zachowanie może odbiegać od ogólnie przyjętych, zastanych i skostniałych norm.

Wisława Szymborska Nienawiść

Poetka w przewrotny sposób opowiada o nienawiści w dzisiejszych czasach, oceniając jednocześnie nienajlepszą kondycję świata. Nienawiść zostaje w wierszu upersonifikowana. Nie ma człowieka nienawidzącego, jest sama Nienawiść jako rządzące człowiekiem uczucie:

Spójrzcie jaka wciąż sprawna,

Jak dobrze się trzyma

W naszym stuleciu nienawiść

Jak lekko bierze przeszkody,

Jakie to łatwe dla niej – skoczyć, dopaść.

Nienawiści nie da się zwalczyć. Trwa w naturze człowieka i choć nie zawsze bywa jawna, można być pewnym, że kiedyś znajdzie się okazja do tego, by obnażyła się. Niejednokrotnie nienawiść rodzi się z pozornie chwalebnych wartości, takich jak patriotyzm czy sprawiedliwość. Jest przy tym uczuciem najsilniejszym, który przeważa wśród innych: litości czy dobroci. Jej skutki bywają tragiczne – wystarczy spojrzeć na powojenne zgliszcza. Nienawiść jest tutaj pokazana jako uczucie, którego nie ma sensu zabijać, nie jest to bowiem możliwe. Można ją rozpoznać, ma się ją w sobie, ale poza wyciszeniem jej, nie da się nic zrobić.

Inne przykłady literackie

• Biblia – opowieść o Kainie i Ablu (nienawiść spowodowana poczuciem bycia gorszym od brata)
• Mitologia – geneza wojny trojańskiej (jabłko niezgody spowodowało podział bogów na dwie opozycyjne grupy)
• Jan Kochanowski Psalm 109 (źli ludzie nienawidzą tego, kto postępuje uczciwie)
• Mikołaj Sęp-Szarzyński Frasunk do Kasie (nienawiść nieodłączną towarzyszką miłości)
• George Gordon Byron Giaur (nienawiść do męża ukochanej)
• Juliusz Słowacki Balladyna (nienawiść spowodowana zazdrością)
• Henryk Sienkiewicz Potop (nienawiść do wroga – Szwedów)
• Gabriela Zapolska Moralność pani Dulskiej (nienawiść ukrywana pod pozorami dobroci)
• Tadeusz Różewicz Ocalony (nienawiść człowieka do człowieka w czasie wojny)
•