Motyw ojca - Motyw ojca w literaturze

Biblia Przypowieść o synu marnotrawnym

Zawarty w Nowym Testamencie, przytoczony przez ewangelistę Łukasza paraboliczny wizerunek miłosiernego Ojca. W dosłownym rozumieniu opowiadanej historii jest to ojciec, który ma dwu synów. Jednemu z nich na jego butną prośbę oddaje należną część majątku, po czym ów niepokorny potomek wyrusza w świat. Skruszony powraca i zostaje przez ojca przyjęty z olbrzymią radością. Paraboliczne wyobrażenie grzesznika, która zawsze ma szanse powrócić do łask swego ukochanego Ojca.

Adam Mickiewicz Powrót taty

Ballada opowiadająca o gromadce dzieci odmawiających paciorek za bezpieczny powrót swego taty do domu (który nie wraca „ranki i wieczory”). Modlitwy te ratują mężczyźnie życie. Napadnięty przez zbójców kupiec zostaje puszczony wolno, decyzją wzruszonego postawą dzieci herszta bandy (również ojca rodziny). Liryczna opowieść o miłości, która potrafi rozpuścić nawet najbardziej lodowate serce.

Honore Balzac Ojciec Goriot

Postać ojca jest w powieści Balzaca silnie zaakcentowana, obecna nawet w tytule dzieła. Goriot jest kupcem, który pomnaża swój majątek dzięki uczciwej i ciężkiej pracy. Jego miłość ojcowska wobec córek jest bezgraniczna i pełna oddania. Aby sprostać ich zachciankom wyzbywa się on kolejno swoich oszczędności. W zamian za swoje głębokie i silne uczucie Goriot nie dostaje choćby odrobiny wdzięczności. Córki wstydzą się po latach zubożałego ojca, z rzadka jedynie kurtuazyjnie go odwiedzają. Jest samotny także na łożu śmierci, a córek braknie też w kondukcie pogrzebowym. Portret bezinteresownej miłości ojcowskiej, która trwając mimo niewdzięczności córek, doprowadziła do upadku społecznego i utraty zdrowia.

Bruno Schulz Sklepy cynamonowe

Bardzo interesujące, nie mające sobie równych w literaturze polskiej jest wyobrażenie ojca w dziele Schulza. Jest on dla głównego bohatera opowiadań postacią tajemniczą, na poły mistyczną, niekiedy groźną. Nazywany jest przez swego syna „natchnionym herezjarchą”. To ojciec odkryje przed dzieckiem arkana wiedzy ezoterycznej oraz mądrości ze starych ksiąg. On też pokaże chłopcu niesamowitość świata, jego złożoność i nieprzewidywalność. Mimo że bohater darzy swojego rodzica wielkim uczuciem, sam wybierze jednak w życiu inną drogę. Ojciec pozostanie jednak dla niego najbliższą osobą w rodzinie (zwłaszcza w konfrontacji z zapracowaną, praktyczną i gospodarną matką) oraz stanowić będzie niepodważalny autorytet.

Andrzej Szczypiorski Początek

Postać ojca jest bardzo ważna dla jednego z bohaterów dzieła – Henryczka Fichtelbauma. Darzy on swojego rodzica ogromnym szacunkiem; stanowi on dla chłopaka niepodważalny autorytet, zwłaszcza moralny. Henryczek podejmuje udaną ucieczkę z getta, ponieważ przynależność do narodu żydowskiego nie jest mu szczególnie bliska. Jednak właśnie ze względu na pozostałego „po tamtej stronie muru” ojca postanawia wrócić do getta. Tam ginie, ale w przekonaniu, że dokonał słusznego wyboru. Postać ojca w powieści pozwoliła bohaterowi dorosnąć i osiągnąć dojrzałość. Dzięki niemu Henryczek uświadomił sobie, gdzie jest tak naprawdę jego miejsce.

Inne przykłady literackie

• Biblia (Noe po potopie ojcem, odbudowującym ludzkość, Abraham protoplastą i ojcem narodu wybranego)
  Mitologia grecka (wiele ukazanych relacji ojciec – syn np. Kronos – Zeus, Dedal – Ikar, Minos –Minotaur)
• Homer Iliada (portret zbolałego ojca – Priama błagającego wroga o wydanie zwłok ukochanego syna Hektora)
• Szekspir Hamlet (zjawa ojca przydziela bohaterowi dzieła moralny obowiązek pomszczenia swojej skrytobójczej śmierci)
• Jan Kochanowski Treny (śmierć ukochanej córeczki powoduje u ojca, humanisty i poety kryzys światopoglądowy i religijny)
• Juliusz Słowacki Ojciec zadżumionych (bohater traci przez dżumę wszystkie swoje dzieci, tragedia ta doprowadza go do poczucia bezsensu życia i powoduje niesamowite cierpienie)
• Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia (portret bohatera romantycznego – hrabiego Henryka, który nie sprawdził się w roli głowy rodziny i ojca)
• Henryk Sienkiewicz Krzyżacy (dzielny rycerz Jurand ze Spychowa znosi upokorzenia i pozwala się okaleczyć, aby odzyskać z rąk wroga ukochaną córkę)
• Stefan Żeromski Doktor Piotr (Ojciec tytułowego bohatera wykorzystał robotników fabrycznych, by umożliwić synowi zdobycie wykształcenia i awans społeczny. Nie spotyka się jednak z wdzięcznością czy zrozumieniem i zostaje opuszczony przez syna)
• Stefan Żeromski Przedwiośnie (Seweryn Baryka roztacza przed swym synem wizję Polski pełnej dobrobytu. Jego idealistyczne obrazy szklanych domów zrewiduje smutna rzeczywistość)
• Maria Dąbrowska Noce i dnie (Bogumił Niechcic jako sprawiedliwy i wyrozumiały ojciec, pozostawiający swym dzieciom swobodę w ważnych życiowych wyborach)